Η Ιστορία της Θηρασιάς

Για την προέλευση του ονόματος του νησιού δεν υπάρχουν συγκεκριμένες πληροφορίες. Σύμφωνα με την παράδοση, ίσως έχει μυθολογική προέλευση, από τη μικρή κόρη του βασιλιά Θήρα, τη Θηρασία, στην οποία το παραχώρησε ο βασιλιάς και έχτισε ανάκτορο σε περίοπτη θέση (στη σημερινή περιοχή Κάβου-Κόρφου). Η Θηρασιά είναι ένα κομμάτι γης 9 τετραγωνικών χιλιομέτρων που αποκόπηκε από την αρχαία νήσο Στρογγύλη μετά την τρομερή ηφαιστειακή έκρηξη του 1650 π.Χ. Βρίσκεται στο βορειοδυτικό μέρος της καλντέρας και απέχει λιγότερο από ένα μίλι από την Οία της Σαντορίνης, συμπληρώνοντας νοητά, μαζί με τη Σαντορίνη και το Ασπρονήσι, το κυκλικό σχήμα του αρχαίου νησιού. Όπως μαρτυρούν τα αρχαιολογικά ευρήματα (λείψανα κτιρίου, πήλινα αγγεία), η Θηρασιά  αποτελόυσε μέρος του εντυπωσιακού προϊστορικού πολιτισμού της Στρογγύλης της 2ης χιλιετίας π.Χ. που καταστράφηκε από το ηφαίστειο. Το όνομά της οφείλεται στην όμορφη κόρη του Θήρα, αρχηγού των Λακεδαιμόνιων που εποίκισαν τη Σαντορίνη μετά την καταστροφή, στα τέλη του 12ου αιώνα π.Χ. Στους οικισμούς της Θηρασιάς, που μαζί με την Οία της Σαντορίνης αποτελούν ενιαία κοινότητα, κατοικούν μόνιμα 268 κάτοικοι, εκ των οποίων το 90% είναι ναυτικοί ενώ ασχολούνται με το ψάρεμα τη γεωργία και τον τουρισμό. Η Θηρασιά αποτελούσε αυτόνομο δήμο, όμως πρόσφατα εντάχθηκε διοικητικά στην Κοινότητα Οίας. Το νησί είναι πλέον αραιοκατοικημένο. Σύμφωνα με δημογραφικά στοιχεία, μέχρι το 1895 ο πληθυσμός αυξανόταν σταδιακά (έφτασε τους 855 κατοίκους), ενώ στις μέρες μας οι κάτοικοι είναι περίπου 300 και κατά τη διάρκεια του χειμώνα ίσως δεν είναι περισσότεροι από 150. Μόνο δύο χωριά κατοικούνται σήμερα: ο παραδοσιακός οικισμός και πρωτεύουσα, ο Μανωλάς, που είναι χτισμένος κατά μήκος των απόκρημνων ανατολικών γραμμών, και ο Ποταμός, που βρίσκεται σε ρεματιά στο δυτικό τμήμα του νησιού. Υπάρχουν επίσης και δύο εγκαταλειμμένοι οικισμοί: η Αγρηλιά και η Κερά. Το νησί εξυπηρετείται από δύο μικρά λιμάνια: τη Ρίβα στο βόρειο άκρο και τον Κόρφου, το επίνειο του Μανωλά. Στο πρώτο, που αποτελεί το κεντρικό λιμάνι του νησιού –ονομάζεται και Σάντα Ιρένε από το ομώνυμο εκκλησάκι που βρίσκεται εκεί– προσεγγίζουν κυρίως σκάφη προερχόμενα από τα λιμάνια της Οίας και του Αθηνιού στη Σαντορίνη. Το δεύτερο λειτουργεί κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες για τουριστικούς λόγους. Και στα δύο λιμάνια υπάρχουν λίγοι μόνιμοι κάτοικοι. Οι συνθήκες διαβίωσης είναι αυτές που ανάγκασαν σταδιακά τους κατοίκους, και κυρίως τους νέους, να εκπατριστούν. Η γεωργία και η αλιεία ήταν οι κύριες ασχολίες τους. Στη Θηρασία, λόγω ιδιαιτερότητας του ηφαιστειακού καλλιεργήσιμου εδάφους, ευδοκίμησαν συγκεκριμένες ποικιλίες αμπελιού, το ντοματάκι, η φάβα, η λευκή μελιτζάνα, το κατσούνι. Οι περισσότεροι άντρες του νησιού ήταν ναυτικοί στα πλοία των μεγάλων Θηραίων καραβοκύρηδων και οι γυναίκες ασχολούνταν κυρίως με τις αγροτικές εργασίες. Ορατές είναι ακόμα οι εγκαταστάσεις από τα ορυχεία που λειτουργούσαν μέχρι τη δεκαετία του ’60 στο νησί, όπως και στη Σαντορίνη, και εμπορεύονταν τα ηφαιστειακά υλικά, τέφρα (άσπα) και κίσσηρη, περιζήτητο οικοδομικό υλικό. Οι καλλιέργειες σήμερα έχουν πέσει σε μαρασμό, τα περισσότερα κτήματα έχουν εγκαταλειφθεί και οι λιγοστοί κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με τον τουρισμό. Η γειτνίαση με έναν τόσο φημισμένο τόπο, όπως η Σαντορίνη, δεν αφήνει στη μικρή Θηρασιά πολύ μεγάλα περιθώρια εξέλιξης.

Η Θηρασιά

Η μικρή Θηρασιά βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από τη Σαντορίνη κι όμως διαφέρει πολύ από αυτή. Είναι ένα γαλήνιο μικρό κυκλαδονήσι, που   το κατοικούν περίπου 300 άνθρωποι, κυρίως ψαράδες και γεωργοί. Στη Θηρασιά ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει σε μιαν άλλη εποχή. Μικρό διάλειμμα στην ήσυχη πορεία του νησιού στο χρόνο αποτελούν τα τουριστικά πλοία που το καλοκαίρι πραγματοποιούν καθημερινά εκδρομές από τη γειτονική Σαντορίνη.

Η Θηρασιά, όπως και η Σαντορίνη και το Ασπρονήσι, αποτελούσε τμήμα του ίδιου νησιού, της Στρογγύλης. Τα ξεχωριστά νησιά προέκυψαν μετά την ηφαιστειακή έκρηξη του 1500 π.Χ. που δημιούργησε το θαλάσσιο χώρο της καλδέρας, όταν το νερό εισχώρησε και κάλυψε τη γη στο εσωτερικό του νησιού. Έτσι το προϋπάρχον νησί, η επονομαζόμενη Στρογγύλη των Κλασικών χρόνων, έδωσε τη θέση του σε πέντε μικρότερα, με μεγαλύτερο αυτό της Θήρας και με τη Θηρασιά δεύτερη σε μέγεθος.

Σήμερα η Θηρασιά συνδέεται με τη Σαντορίνη με καΐκι. Λόγω της ηφαιστειακής της προέλευσης έχει απότομες ακτές και ελάχιστες παραλίες.

Χώρα της Θηρασιάς είναι ο Μανωλάς, τυπικός κυκλαδίτικος οικισμός σκαρφαλωμένος στο φρύδι της καλντέρας, απ’ όπου η θέα προς τη Σαντορίνη είναι μαγευτική. Μικρά σπιτάκια και οι χαρακτηριστικές «υπόσκαφες» κατοικίες -λαξευμένα στο συμπαγές ηφαιστειακό υλικό οριζόντια ανοίγματα, που με την προσθήκη ενός τοίχου σχηματίζουν σπίτι-, παλιοί ανεμόμυλοι, στενά καλντερίμια με παραδοσιακά μαγαζιά και τη μυρωδιά φρεσκοψημένου ψωμιού από τον παραδοσιακό φούρνο είναι μερικές χαρακτηριστικές εικόνες της Χώρας. Εδώ η ηρεμία των παραδοσιακών ρυθμών της ζωής είναι ένα άμεσα αισθητό παρόν.

Στον Μανωλά θα βρείτε πλήρως εξοπλισμένα καταλύματα με θέα προς την καλντέρα, καφενεία και εστιατόρια με θαυμάσιο -σπιτικό- φαγητό. Τον οικισμό στολίζει η μεγαλόπρεπη εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου του 1874.

Πλακόστρωτα σκαλοπάτια οδηγούν από τη Χώρα κάτω στον Κόρφο, το παλιό λιμάνι του νησιού, με τον ανεμόμυλο, τις ψαρόβαρκες και τα γραφικά ταβερνάκια, όπου θα απολαύσετε ολόφρεσκο ψάρι και καταπληκτικούς μεζέδες μπροστά στο κύμα. Τα μουλαράκια θα σας κατεβάσουν στο λιμάνι υπομονετικά, καθώς εσείς θα παρατηρείτε την εκπληκτική θέα προς το ηφαίστειο.

Στο βόρειο άκρο του νησιού βρίσκεται η Ρίβα, το λιμάνι όπου πιάνουν τα πλοία της γραμμής από τον Πειραιά και τον Αθηνιό της Σαντορίνης, και οι λάντζες από το Αμμούδι της Οίας. Εδώ θα βρείτε γραφικές ψαροταβέρνες και την υπέροχη Μαύρη Παραλία με τα κρυστάλλινα νερά. Σε ύψωμα πάνω από το λιμάνι βρίσκεται το εκκλησάκι της Αγίας Ειρήνης, από τη λατινική ονομασία του οποίου (Santa Irini) ο Μάρκος Σανούδος έδωσε στη Θήρα το όνομα Σαντορίνη.

Στην ανατολική πλευρά του νησιού υπάρχουν μακρόστενοι παράλληλοι όγκοι άσπρης λάβας, που ανάμεσά τους διαμορφώνονται γραφικά λαγκάδια. Σε τέτοια λαγκάδια είναι χτισμένη η Αγριλιά και ο Ποταμός, χωριό με πολλά υπόσκαφα σπίτια και αυλές γεμάτες γεράνια και μπουκαμβίλιες. Στον Ποταμό δεσπόζουν οι εκκλησίες του Αγίου Δημητρίου και της Παναγίας της Γιάτραινας.

Ανάμεσα στα ασβεστωμένα σπίτια της και τα  πολύχρωμα σκαλοπάτια της, πάνω σ’ ένα πανέμορφο αιγαιοπελαγίτικο σκηνικό, όπου  το γαλάζιο του ουρανού συναντά το σκούρο καφέ της άγονης ηφαιστειακής γης, μπορεί κανείς ν’ αγκαλιάσει το Αιγαίο ήρεμα και ταπεινά.

Το μέγεθος και η μορφολογία του εδάφους της Θηρασιάς ευνοούν την πεζοπορία, που είναι ο καλύτερος τρόπος να γνωρίσει ο επισκέπτης το νησί και τους ανθρώπους του. Επιλέξτε ένα από τα παλιά μονοπάτια που συνδέουν τους οικισμούς μεταξύ τους ή που περνούν από τον κάμπο.

Περισσότερα για την Ηρακλειά

Αξιοθέατα

	Χώρα Χώρα της Ηρακλειάς είναι η Παναγιά, γραφικός οικισμός χτισμένος στο κέντρο του νησιού με άσπρα κυβόσχημα σπιτάκια, όπου δεσπόζει ο ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου του 1919, ο οποίος εντυπωσιάζει με το μεγάλο του μέγεθος για τα μέτρα του νησιού.
	'Aγιος Γεώργιος  Ο δεύτερος οικισμός και λιμάνι του νησιού, ο Άγιος Γεώργιος, στις βόρειες ακτές, απέχει 4 χλμ. από τη Χώρα. Το πανέμορφο χωριουδάκι απλώνεται στον μυχό ενός κόλπου με κρυστάλλινα γαλανά νερά, ψαροκάικα και βαρκούλες. Κόσμημα του οικισμού είναι ο ναός του Αγίου Γεωργίου, χτισμένος το έτος 1834.
	Σπήλαιο 'Aη Γιάννη Δυόμισι χιλιόμετρα προς τα νοτιοδυτικά της Παναγιάς βρίσκεται το περίφημο σπήλαιο του Άη Γιάννη με τον εντυπωσιακό διάκοσμο από σταλακτίτες, σταλαγμίτες και κολόνες, που συμπεριλαμβάνει και «σπηλαιόγαλα» (σπάνια σταλαγμιτική ύλη σε υδαρή κατάσταση). Πρόκειται για το μεγαλύτερο σπήλαιο των Κυκλάδων και ένα από τα πιο ενδιαφέροντα στην Ελλάδα. Ογκώδεις σταλαγμίτες καθώς και κολώνες σε υπέροχα συμπλέγματα με σταλαγμίτες σε ιδιόμορφα σχήματα συνθέτουν το στολισμό του πρώτου θαλάμου του σπηλαίου Το σπήλαιο βρίσκεται σε περίβλεπτη θέση με θέα προς τη θάλασσα και απέχει από αυτή μισή ώρα με τα πόδια. Από τον οικισμό Παναγία απέχει περίπου σαράντα λεπτά με τα πόδια.
	Κάστρο  Σε λόφο κοντά στην παραλία Λιβάδι βρίσκεται το Κάστρο, φρούριο της ελληνιστικής περιόδου, σήμερα ερειπωμένο, που δείχνει το ιστορικό παρελθόν του νησιού. Στην ίδια περιοχή βρέθηκαν ερείπια ναών του Δία και της θεάς Τύχης.
	'Αγιος Αθανάσιος Σημαντικό αξιοθέατο αποτελεί και ο ομώνυμος οικισμός, με παλιά σπίτια.
	Εκκλησίες Στη Χώρα βρίσκεται ο ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου, ενώ στον ομώνυμο οικισμό ο ναός του Αγίου Γεωργίου. Στα αξιοθέατα του νησιού που δεν πρέπει να παραλείψετε να επισκεφθείτε περιλαμβάνονται ο ναός του Ταξιάρχη, η Αγία Παρασκευή και το εκκλησάκι του Αγίου Μάµα.

  
Παραλίες

Ήσυχες αμμώδεις παραλίες με πεντακάθαρα γαλανά νερά είναι ο 'Αγιος Γεώργιος, το Λιβάδι, η Βορινή Σπηλιά και η Αλιμιά. Ακτές με βότσαλα είναι το Τουρκοπήγαδο, το Αμμούδι του Μέριχα και ο Καρβουνόλακος. Παραλίες με χαμηλά βράχια είναι ο Ξυλομπάτης και ο Τρίμπουνας.

Τοπική κουζίνα και προϊόντα

Ανάμεσα στα προϊόντα της Ηρακλειάς, κεντρική θέση κατέχουν το περίφημο ηρακλειανό θυμαρίσιο μέλι και τα εξαιρετικής ποιότητας τυροκομικά (μυζήθρα, ξινομυζήθρα, ανθότυρο και σκληρό τυρί). Στα τοπικά προϊόντα περιλαμβάνονται επίσης η φάβα, τα «αρανιστά» (είδος τραχανά) και τα «πιταρίδια» (σπιτικό ζυμαρικό).

Στα εστιατόρια του νησιού μην παραλείψετε να ζητήσετε φάβα, καλλιεργημένη από αγρότες του νησιού, και βέβαια φρέσκα ψάρια και νόστιμο ντόπιο κρέας. Το Πάσχα, η γευστική παράδοση της Ηρακλειάς επιβάλλει αρνί ή κατσίκι στο φούρνο γεμιστό με ρύζι και συκωταριά, ενώ στις γιορτές σερβίρονται μελετίνια (γλυκά τυροπιτάκια), ξεροτήγανα (δίπλες) και το απαραίτητο παστέλι.

Η Ηρακλειά

Μεγαλύτερη σε έκταση και με πιο άγρια ομορφιά από τα διπλανά Κουφονήσια και Σχοινούσα, η Ηρακλειά, θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί η ήρεμη δύναμη ανάμεσά τους γιατί φιλοξενεί εντυπωσιακό ορεινό όγκο αλλά και πολύ απάνεμες παραλίες, που προστατεύονται από τους δυνατούς ανέμους χάρη στη Νάξο και την Ίο.

Η ζωή στην Ηρακλειά κυλάει σε διαφορετικούς ρυθμούς, προσφέροντας ηρεμία και ξεκούραση, με πολλές εναλλακτικές προτάσεις για περιπάτους και συναρπαστικές εξερευνήσεις, μπάνιο σε πεντακάθαρες παραλίες, καταδύσεις σε θαυμάσιους βυθούς, αλλά και διασκέδαση στις παραδοσιακές νησιώτικες γιορτές.

Η Ηρακλειά είναι το δυτικότερο νησί των Μικρών Ανατολικών Κυκλάδων και βρίσκεται νότια της Νάξου και βορειοανατολικά της Ίου. Το νησί έχει επιφάνεια 18 τετραγωνικά χιλιόμετρα και στους δύο οικισμούς του ζουν περίπου 120 κάτοικοι, που ασχολούνται με την αλιεία, την κτηνοτροφία, τη γεωργία και τη μελισσοκομία.

Χώρα της Ηρακλειάς είναι η Παναγία, ενώ ασφαλτοστρωμένος δρόμος 4 χιλιομέτρων συνδέει τη Χώρα με τον δεύτερο οικισμό και λιμάνι του νησιού, τον 'Αγιο Γεώργιο, στις βόρειες ακτές.

Οι κάτοικοι της Ηρακλειάς είναι φιλόξενοι και πάντα καλημερίζουν τους ξένους με χαμόγελο. Στο νησί υπάρχουν 80 ενοικιαζόμενα δωμάτια, αλλά για την καλοκαιρινή σεζόν καλό θα είναι να έχετε κλείσει δωμάτιο από πριν. Τα ταβερνάκια, τα καφενεδάκια και τα μπαράκια του νησιού είναι γραφικά, καθαρά και η εξυπηρέτηση πλήρης, ενώ τα πατροπαράδοτα πανηγύρια δίνουν την ευκαιρία για μια άλλου είδους ανθρώπινη επαφή και ψυχαγωγία.

Ιστορία

H Ηρακλειά κατοικήθηκε όπως και οι υπόλοιπες μικρές Κυκλάδες από την προϊστορική εποχή και στην αρχαιότητα ονομαζόταν Ηράκλεια.

Ανασκαφές στις θέσεις 'Αγιος Μάμμας και στον κάμπο του Αγίου Αθανασίου, έφεραν στο φως ευρήματα του κυκλαδικού πολιτισμού, ειδώλια, μαρμάρινες φιάλες, πυξίδες, εργαλεία κ.ά. Τα περισσότερα από αυτά βρίσκονται σε ξένα μουσεία, όπως του Λονδίνου, του Μονάχου και της Νέας Υόρκης, καθώς και σε ιδιωτικές συλλογές.

Τον Μεσαίωνα υπήρξε καταφύγιο των πειρατών, ενώ απομεινάρια της Ενετοκρατίας σώζονται ακόμα στο νησί.

Το 16^ο αιών Η Ηρακλειά αποτελούσε μέρος της Αρχιεπισκοπής Σίφνου, ενώ για ένα διάστημα ανήκε στην ιδιοκτησία της Παναγίας Χοζοβιώτισσας Αμοργού. Τον 19^ο αιώνα εγκαταστάθηκαν στο νησί Αμοργιανοί, που δημιούργησαν τρεις οικισμούς: τον 'Αγιο Αθανάσιο, που σήμερα δεν κατοικείται πια, την Παναγία που είναι η Χώρα του νησιού και τον 'Αγιο Γεώργιο το λιμάνι του. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής η Ηρακλειά συμμετείχε στην Αντίσταση. Οι όρμοι Τουρκοπήγαδο και Βορεινή Σπηλιά ήταν ορμητήρια Ελλήνων και Συμμάχων, ενώ στο χωριό Παναγιά λειτουργούσε ασύρματος που καθημερινά μετέδιδε πληροφορίες στο συμμαχικό στρατηγείο στο Κάιρο. Η Ηρακλειά αποτελεί ξεχωριστή κοινότητα από το 1928.

Περισσότερα για την Δονούσα

Αξιοθέατα:

	Σταυρός Πρωτεύουσα και κέντρο της ζωής του νησιού είναι η Δονούσα ή Σταυρός, πανέμορφος οικισμός με αυθεντικό κυκλαδίτικο χρώμα, χτισμένος σε έναν απάνεμο κόλπο στις νοτιοδυτικές ακτές, όπου βρίσκεται και το λιμάνι, καλά προφυλαγμένο από τους βοριάδες του Αιγαίου.
	Μερσίνι Ένας καταπράσινος οικισμός με βερικοκιές, ροδακινιές και συκιές περιμένει είναι το Μερσίνι. Δροσερό νερό αναβλύζει από την πηγή στις ρίζες ενός αιωνόβιου πλάτανου κοντά στην εκκλησία της Αγίας Σοφίας. Στη θέση Βαθύ Λιμενάρι υπάρχουν ερείπια οικισμών της γεωμετρικής εποχής, που είναι τα αρχαιότερα δείγματα κατοίκησης στο νησί. Στο Μερσίνι υπάρχει ένα αξιοθέατο ειδικού ενδιαφέροντος: το μεικτό σύστημα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, που έως το 2002 ηλεκτροδοτούσε τον οικισμό.
	Καλοταρίτισσα Η Καλοταρίτισσα βρίσκεται στο βόρειοανατολικό τμήμα της Δονούσας. Είναι ένα πανέμορφο χωριουδάκι με χαμηλά πετρόχτιστα σπιτάκια και την κατάλευκη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.
	Τίμιος Σταυρός Ο Τίμιος Σταυρός είναι η μεγαλύτερη εκκλησία της Δονούσας καθώς και προστάτης του νησιού. Πρωτοχτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα. Μια δυνατή καταιγίδα γκρέμισε την εκκλησία και παρέσυρε όλα τα απομεινάρια της στη θάλασσα. Η εικόνα της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού βρέθηκε μετά από μέρες στη αμμουδιά της Αγ. Παρασκευής στην Κάτω Μεριά της Αμοργού από τον Δημήτριο Σκοπελίτη ο οποίος οργάνωσε έρανο με σκοπό της ανέγερση νέου ναού, αυτή την φορά όμως ψηλότερα και σε ασφαλέστερη θέση. Το 1902 εγκαινιάσθηκε ο νέος ναός, τετράγωνος με τρούλο, που στολίζει σήμερα τον μεγαλύτερο οικισμό του νησιού, ο οποίος πήρε και το όνομά του από την εκκλησία - παλαιότερα λεγόταν Κάμπος. Στη γιορτή του Σταυρού, στις 14 Σεπτεμβρίου, έρχονται προσκυνητές από τα γύρω νησιά με τάματα και λαμπάδες για να τον ευχαριστήσουν. Το απόγευμα της παραμονής της 14 Σεπτεμβρίου γίνεται λειτουργία στην εκκλησία του Σταυρού και ακολουθεί εκδήλωση στον προαύλιο όπου προσφέρεται άρτος, φαγητό -το παραδοσιακό πατατάτο- και κρασί. Ακολουθεί πανηγύρι με παραδοσιακά συγκροτήματα. Παραλίες Για τους φίλους της θάλασσας, στις νότιες ακτές της Δονούσας υπάρχουν οι καταπληκτικές αμμουδιές Κέδρος, Βαθύ Λιμενάρι, Λιβάδι, Φύκιο, με βυθούς σε τιρκουάζ και βαθυγάλανες αποχρώσεις. Στη βορειοανατολική Δονούσα, οι τρεις παραλίες της Καλοταρίτισσας με μικρά βότσαλα και διάφανα κρυστάλλινα νερά λαμποκοπούν. Τοπικά Προϊόντα Η πεντανόστιμη κουζίνα του νησιού περιλαμβάνει κατσικάκι γεμιστό με ρύζι, καβουρμά από χοιρινό, τηγανητές χορτόπιτες με σέσκουλα και μάραθο και, βέβαια, τη θαυμάσια «αξιαλομυζήθρα» και τα σπιτικά ζυµαρικά «κλωστά μακαρόνια» και «πιταρίδια». Πολύ εύγευστο είναι το ντόπιο κόκκινο ημίγλυκο ή γλυκό κρασί από ποικιλίες όπως βουδόματο, ροζακί, μανδηλαριά, αθήρι ή φωκιανό, ενώ την περίοδο του Οκτωβρίου οι κάτοικοι «ψήνουν» ρακί, που σερβίρεται με ξερά σύκα. Τη «γλυκιά κουζίνα» της Δονούσας συμπληρώνουν το παραδοσιακό παστέλι (σερβιρισμένο σε λεμονόφυλλα), και οι υπέροχες Φωτόπιτες, λουκουμάδες και ξεροτήγανα που φτιάχνουν στη γιορτή των Φώτων.

Η Δονούσα

Μακριά από τους πιεστικούς ρυθμούς της μαζικής μετακίνησης, η Δονούσα είναι ένας πραγματικός παράδεισος για αυτούς που θέλουν να χαρούν τη φύση και να βιώσουν την αυθεντικότητα που διασώζεται στον τόπο και στους κατοίκους, κόντρα στο ρεύμα που επικρατεί στα πολύβουα τουριστικά θέρετρα. Η ζωή στη Δονούσα έχει μια ηρεμία και μια απλότητα που γοητεύει και ξεκουράζει τους επισκέπτες.

Η Δονούσα είναι το βορειότερο νησί των Μικρών Ανατολικών Κυκλάδων, του νησιωτικού συμπλέγματος μεταξύ Νάξου, Ίου και Αμοργού που περιλαμβάνει την Ηρακλειά, τα Κουφονήσια και τη Σχοινούσα. Έχει επιφάνεια 13 τετραγωνικά χιλιόμετρα και 160 μόνιμους κατοίκους, που ασχολούνται με την αλιεία, την κτηνοτροφία και, τα τελευταία χρόνια, με τον τουρισμό.

Πρωτεύουσα και κέντρο της τουριστικής ζωής του νησιού είναι η Δονούσα ή Σταυρός, πανέμορφος οικισμός με αυθεντικό κυκλαδίτικο χρώμα, κτισμένος σε έναν απάνεμο κόλπο στις νοτιοδυτικές ακτές, όπου βρίσκεται και το λιμάνι , καλά προφυλαγμένο από τους βοριάδες του Αιγαίου. Τον οικισμό στολίζει ο ναός του Τίμιου Σταυρού, (του 1902), κατάλευκο κτίριο λιτής αρχιτεκτονικής του 1902, με μπλε τρούλο και ένα καμπαναριό πραγματικό στόλισμα.

Ο Σταυρός διαθέτει όσα χρειάζονται οι επισκέπτες για μια άνετη και ευχάριστη διαμονή, ενώ για τους ιδιοκτήτες σκαφών ο μικρότερος μόλος στο εσωτερικό του λιμανιού, προσφέρει ασφαλές αγκυροβόλιο.

Δίπλα στο λιμάνι βρίσκεται μία από τις ωραιότερες παραλίες του νησιού, με ψιλή άμμο, του Σταυρού.

Σε ύψωμα ανατολικά του Σταυρού, δεσπόζουν οι «δίδυμες» εκκλησίες της Παναγίας και του Αγίου Ιωάννη, ένα ιδιότυπο αρχιτεκτονικό σύμπλεγμα όπου οι δύο βασιλικές ενώνονται κάτω από ένα μικρό καμπαναριό.

Ο κεντρικός δρόμος του νησιού συνδέει τον Σταυρό με τους άλλους τρεις οικισμούς την Μεσσαριά, τo Μερσίνι και την Καλοταρίτισσα στα βόρεια. Στο Μερσίνι θα συναντήσετε αιωνόβιο πλάτανο και πηγή με τρεχούμενα νερά, που αποτελούν σπάνιο θέαμα στις Κυκλάδες, κοντά στην εκκλησία της Αγίας Σοφίας με την υπέροχη θέα.

Ιστορία

Η Δονούσα που στην αρχαιότητα ονομαζόταν Δόνουσα η Δονουσία, κατοικήθηκε από την προϊστορική εποχή. Ανασκαφές που έγιναν στην περιοχή Βαθύ Λιμενάρι έφεραν στο φως ερείπια Γεωμετρικού οικισμού που είχε κτισθεί πάνω στα απομεινάρια παλαιότερου οικισμού της εποχής του Χαλκού. Την Ρωμαϊκή περίοδο υπήρξε τόπος εξορίας και τον Μεσαίωνα χρησιμοποιήθηκε σαν καταφύγιο των πειρατών.

Το γεγονός ότι οι κάτοικοί της έμαθαν για την έκπτωση του Όθωνα, 14 χρόνια αργότερα, κατά την διάρκεια της επίσκεψης του βασιλιά Γεωργίου του Α΄, δείχνει πόσο απομονωμένα ήταν τα νησιά της άγονης γραμμής εκείνη την εποχή. Το νησί έχει ήδη κατοικηθεί από τη γεωμετρική εποχή, όπως μαρτυρούν τα ευρήματα από τη τοποθεσία Βαθύ Λιμεναρίου (ανατολική πλευρά έναντι της Αμοργού). Οι ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν εκεί από το 1968 ως το 1972, έδειξαν ότι υπήρχε οικισμός, που κατά το κύριο μέρος του σήμερα έχει καταποντιστεί. Εκεί βρέθηκε αρκετά μεγάλος αριθμός κεραμικών και χάλκινων αγγείων, τόσο λατρευτικών όσο και καθημερινών πίθων κ.α. της μέσης γεωμετρικής εποχής. Ακόμη, αγγεία με γεωμετρικά σχέδια και ανθρώπινες μορφές, που κοσμούν σήμερα το αρχαιολογικό μουσείο της Νάξου.

Αξιθέατα της Δήλου

	Αγορά Ερμαϊστών ή Κομπεταλιαστών Ανοικτή πλατεία πλάι στο Ιερό Λιμάνι, μία από τις σημαντικότερες αγορές της ελληνιστικής πόλης, στρωμένη με μεγάλες πλάκες γρανίτη, πολλές από τις οποίες έχουν τρύπες για την στερέωση πασάλων που στήριζαν στέγαστρα. Στην βόρεια πλευρά είναι η Στοά του Φιλίππου κι ένας μικρός ιωνικός ναός αφιερωμένος στον Ερμή, ενώ στα ανατολικά και στα νότια οριοθετείται από σειρές καταστημάτων και εργαστηρίων. Στο κέντρο της πλατείας σώζονται τα θεμέλια ενός τετράγωνου και ενός κυκλικού μνημείου αφιερωμένων επίσης στον Ερμή, το θεό του εμπορίου, και γύρω από αυτά υπάρχουν βάσεις αναθημάτων τραπεζιτών, καπετάνιων και εμπόρων. Τελευταίο τέταρτο του 2ου π.χ. αιώνα.
	Λεωφόρος των Λεόντων Δυτικά της λίμνης και δίπλα στο Λητώο κείται η πιο φωτογραφημένη και παγκοσμίως γνωστή σαν σήμα κατατεθέν του νησιού Λεωφόρος των Λεόντων. Οι πέντε μαρμάρινοι λέοντες που στέκονται ακόμη υπερήφανα από τους αρχικούς δεκαέξι αποτελούν το κατάλοιπο των εννέα ή και περισσότερους που απέμειναν από την αρχαιότητα και είναι τα πιο γνωστά ίσως αγάλματα του νησιού. Φιλοτεχνήθηκαν τον 7ο αιώνα π.Χ. από μάρμαρο Νάξου και αφιερώθηκαν από τους Ναξίους συμβολικά σαν φύλακες της Ιερής Λίμνης. Τον 17ο αιώνα οι Ενετοί άρπαξαν ένα και ακόμα βρίσκεται με νέο κεφάλι στο ναύσταθμο της Βενετίας. Ήταν σύγχρονοι του Κολοσσού των Ναξίων. Ο χώρος πίσω από τους λέοντες λέγεται 'Aνδηρο των Λεόντων.
	Ναός των Δηλίων Ο ναός των Δηλίων ή Μέγας Ναός είναι ο τελευταίος και μεγαλύτερος από τους τρεις ναούς του Απόλλωνος. Είναι ένας περίπτερος δωρικός ναός με έξι κίονες σε κάθε στενή και 13 κίονες σε κάθε μακρά πλευρά. Η κατασκευή του άρχισε το 478 π.χ., διακόπηκε γύρω στα μέσα του 5ου π.χ. αιώνα, όταν το ταμείο της Αθηναϊκής Συμμαχίας μεταφέρθηκε στην Αθήνα, και συνεχίστηκε στην σύντομη περίοδο της Δηλιακής Ανεξαρτησίας χωρίς ποτέ να ολοκληρωθεί.
	Μινώα Κρήνη Η Μινώα Κρήνη, που αναφέρεται στις επιγραφές και ταυτίστηκε από ένα ανάγλυφο αφιερωμένο στις Μινώες Νύμφες, είναι μια δημόσια δεξαμενή, σκαμμένη στο φυσικό βράχο, το δεύτερο μισό του 6ου π.χ. αιώνα. Ήταν στεγασμένη με ένα τετράγωνο κτήριο, ανοικτό στη νότια πλευρά, όπου υπήρχε δωρική στοά. Στη νότια πλευρά υπάρχουν επίσης σκαλοπάτια, από τα οποία κατέβαιναν για να φτάσουν τη στάθμη του νερού. Η κρήνη ήταν σε χρήση μέχρι τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους, οπότε μετατράπηκε σε κατοικία.
	'Aνδηρο των Λεόντων Τα μαρμάρινα λιοντάρια, αφιέρωμα των Ναξίων γύρω στο τέλος του 7ου αιώνα π.χ., είναι τοποθετημένα σε μια σειρά, ατενίζοντας ανατολικά, προς την Ιερή Λίμνη. Υπολογίζεται ότι αρχικά ήταν 16, αλλά μόνον πέντε και τμήματα από τρία ακόμη σώζονται στο χώρο, ενώ το ακέφαλο σώμα ενός άλλου κοσμεί τον Ναύσταθμο της Βενετίας. Τοποθετημένα στη δυτική πλευρά του δρόμου, που οδηγεί από το αρχαϊκό λιμάνι του Σκαρδανά στους ναούς, ήταν οι αιώνιοι φρουροί του Ιερού.
	Ίδρυμα των Βυρητίων Ποσειδωνιαστών Το ίδρυμα των Βηρυτίων ήταν η λέσχη μιας Ενώσεως εφοπλιστών, τραπεζιτών και πρακτόρων που είχαν συσπειρωθεί για να λατρεύουν τους δικούς τους θεούς και να προστατεύουν πιο αποτελεσματικά τα κοινά εμπορικά τους συμφέροντα. Αποτελείται από μια κεντρική αυλή με περιστύλιο γύρω από την οποία υπάρχουν διάφορα δωμάτια και ναΐσκοι αφιερωμένοι στον Ποσειδώνα, τον Ηρακλή, τη Ρώμη. Τελευταίο τέταρτο του 2ου π.χ. αιώνα.
	Στοιβάδειον Ορθογώνια εξέδρα, στα ΒΑ του Ιερού, μέσα στην οποία βρέθηκε άγαλμα του Διονύσου πλαισιωμένο από τα αγάλματα δύο ηθοποιών - Παποσιληνών (στο Μουσείο). Δύο πεσσοί αριστερά και δεξιά της εξέδρας στηρίζουν υπερμεγέθεις φαλλούς. Ο πεσσός που βρίσκεται στα νότια, ανάθημα του κατοίκου της Δήλου Καρύστιου, που νίκησε σαν χορηγός σε θεατρικό αγώνα γύρω στο 300 π.Χ., έχει ανάγλυφες σκηνές από τον κύκλο του Διονύσου.
	Το Θέατρο Το αρχικό ξύλινο θέατρο αντικαταστάθηκε στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ. με το σημερινό λίθινο. Το επιθέατρο και το κατώτερο τμήμα του θεάτρου, που δεν είναι ομόκεντρα, χωρίζονται από διάζωμα. Πίσω από την πρώτη σειρά καθισμάτων, που ήταν για τα τιμώμενα πρόσωπα, υπάρχουν 26 σειρές θρανίων στο κάτω τμήμα και άλλες 17 σειρές στο επιθέατρο, που χωρίζονται από οκτώ κλίμακες σε επτά τμήματα (κερκίδες), που μπορούσαν να εξυπηρετήσουν περίπου 5.500 θεατές. Μπροστά από την κυκλική ορχήστρα σώζονται τα θεμέλια της σκηνής.
	Ναός της Ίσιδος Ο μικρός δωρικός ναός της Ίσιδος, βρίσκεται στο Ιερό των Ξένων Θεών, στους πρόποδες του Κύνθου. Οικοδομήθηκε στις αρχές του 2ου αιώνα π.χ. και επισκευάσθηκε από τους Αθηναίους το 135 π.χ. Στο εσωτερικό του ναού σώζεται ακόμη το λατρευτικό άγαλμα της θεάς, που λατρευόταν με διάφορα ονόματα και ήταν η προστάτης των ναυτικών και αυτή που έδινε καλή υγεία και τύχη.
	Ναός της Ήρας Ο δωρικός ναός της Ήρας οικοδομήθηκε γύρω στο 500 π.χ., κάτω από τον σηκό, όμως, βρέθηκαν λείψανα ενός αρχαιότερου ναού των αρχών του 7ου αιώνα π.χ. Κάτω από τον σηκό βρέθηκαν επίσης πολλά αγγεία αρχαϊκών χρόνων (στο Μουσείο), αρκετά από τα οποία έχουν εγχάρακτες αναθηματικές επιγραφές. Στα νότια του ναού βρίσκεται ο βωμός της θεάς.
	Η Οικία του Διονύσου Η "Οικία του Διονύσου" είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα ιδιωτικής κατοικίας στην Δήλο γύρω στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αιώνα π.χ. Ονομάστηκε έτσι από το περίφημο ψηφιδωτό του αιθρίου που παριστάνει τον Διόνυσο πάνω σ' έναν πάνθηρα. Ένας στεγασμένος διάδρομος οδηγεί από την οδό στην κεντρική αυλή, που περιβάλλεται από περιστύλιο, στο οποίο ανοίγουν τα δωμάτια του ισογείου. Στο κέντρο της αυλής υπάρχει υπόγεια δεξαμενή στεγασμένη με ένα σπουδαίο ψηφιδωτό δάπεδο, στην οποία συγκεντρωνόταν το νερό της βροχής. Μία λίθινη σκάλα οδηγεί στα κομψά ιδιαίτερα δωμάτια του πρώτου ορόφου.
	Aρχαιολογικό Mουσείο Δήλου Το αρχαιολογικό μουσείο της Δήλου, κτίστηκε το 1904 από την Αρχαιολογική Εταιρεία Αθηνών και θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα μουσεία της Ελλάδας. Περιλαμβάνει εννέα αίθουσες με γλυπτά, ανάγλυφα, ψηφιδωτά, αγγεία, κοσμήματα, αντικείμενα καθημερινής χρήσης κ.α. Εντυπωσιάζουν το άγαλμα του Απόλλωνα, ο κορμός Κούρου από το ιερό του Απόλλωνα, το μαρμάρινο σύμπλεγμα του Βορέα, τα αγάλματα του Διοσκουρίδη και της συζύγου του Κλεοπάτρας, το χάλκινο προσωπείο του Διονύσου και πολλά ακόμα σημαντικά ευρήματα. Το Μουσείο είναι ανοικτό καθημερινά από 8.45 έως 15.00, τις Κυριακές από 9.30 έως 14.30, ενώ κάθε Δευτέρα και την Κυριακή του Πάσχα είναι κλειστό.

Η Δήλος και η Ιστορία της

H Δήλος είναι ο σημαντικότερος αρχαιολογικός χώρος των Κυκλάδων και ένας από τους σημαντικότερους της Ελλάδας. Η Δήλος που σήμερα είναι ακατοίκητη υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά κέντρα του Ελληνικού χώρου κατά τους αρχαίους χρόνους. Υπήρξε ένα ιερό νησί, αφιερωμένο στο θεό Απόλλωνα. Γύρω από το Ιερό του Απόλλωνα αναπτύχθηκε στην αρχαιότητα μια πόλη χωρίς τείχη, με θέατρο και άλλα δημόσια οικήματα, που σήμερα αποτελεί την καλύτερα διατηρημένη αρχαία πόλη στην Ελλάδα.

Το νησί διασχίζεται από βορρά προς νότο από ένα άνυδρο ποταμό τον Ινωπό.

Ακόμα και σήμερα η απόβαση των επισκεπτών στο ακατοίκητο νησί γίνεται στη θέση του αρχαίου ιερού λιμανιού στη ΒΔ ακτή και περίπου 150 μέτρα νοτιότερα.

Η ιστορία της Δήλου

Η μυθολογία αναφέρει ότι η νησίδα που ήταν «άδηλος» (αφανής) μέχρι τότε έγινε «Δήλος» (φανερή), όταν έγινε καταφύγιο για τη Λητώ, που κυνηγημένη από την Ήρα, έψαχνε απελπισμένα ένα τόπο για να φέρει στον κόσμο το γιό της και γιό του Δία Απόλλωνα, τον θεό του φωτός, της μουσικής και της μαντικής.

Με τη γέννηση του Απόλλωνα, του θεού της μουσικής και των χρησμών, κατά την ελληνική μυθολογία, ξεκίνησε και η ζωή στο νησί.

Σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα, η Δήλος είχε κατοικηθεί από την προϊστορική εποχή. Γύρω στο 1000 π. Χ., έφθασαν οι Ίωνες, και από τον 7ο αιώνα και μετά άρχισαν να τελούνται στο νησί πανελλήνιες λατρευτικές εκδηλώσεις και θυσίες σε ιερούς χώρους, προς τιμήν του Απόλλωνα. Πρώτα οι Νάξιοι, και στη συνέχεια οι Πάριοι και οι Σάμιοι, προσπάθησαν να υπερισχύσουν στην ηγεμονία του ιερού γεμίζοντας το νησί με πλούσια αφιερώματα. Τελικά υπερίσχυσαν οι Αθηναίοι, οι οποίοι μετά τους περσικούς πολέμους, ίδρυσαν εδώ την πρώτη Αθηναϊκή Συμμαχία, το 478 π.Χ., και εγκατέστησαν στο ιερό του Απόλλωνα, το Κοινό ταμείο της. Πενήντα χρόνια αργότερα, το 426 π.Χ., μετά από χρησμό του μαντείου των Δελφών, η γέννηση και ο θάνατος απαγορεύτηκαν στη Δήλο, για να τονιστεί η ιερότητα του χώρου.

Από τον 3ο αιώνα και μετά η αθηναϊκή επιρροή στο νησί εξασθένησε, ενώ από τα μέσα του 3ου αιώνα μέχρι το 88 π.Χ., η Δήλος γνώρισε την μεγαλύτερη ακμή της, όχι μόνο σαν πανελλήνιος ιερός τόπος αλλά και σαν σημαντικό εμπορικό κέντρο της εποχής. Οι Ρωμαίοι την ανακήρυξαν ελεύθερο λιμάνι και πλούσιοι έμποροι από την Μικρά Ασία, την Αίγυπτο, την Συρία κ.α. εγκαταστάθηκαν εδώ, κτίζοντας τους δικούς τους ναούς, και τα δικά τους κτήρια, μετατρέποντας το νησί, σ’ένα κοσμοπολίτικο εμπορικό λιμάνι με ιδιαίτερη οικονομική άνθιση, που όμως διατηρούσε το θρησκευτικό του χαρακτήρα. Τα χρόνια της ακμής διήρκεσαν μέχρι το 88 π. Χ., όταν η Δήλος καταστράφηκε από τον Μιθριδάτη, γεγονός που συνέβη για πρώτη φορά στην ιστορία της και σηματοδότησε την αρχή του τέλους για την ιερότητα του χώρου.

Συνεχείς επιδρομές από πειρατές, Σλάβους αλλά και τον εικονομάχο Βυζαντινό αυτοκράτορα Ίσαυρο, άφησαν στη θέση των άλλοτε λαμπρών οικοδομημάτων ένα σωρό από ερείπια. Τον 19ο αιώνα άρχισαν οι ανασκαφές από τη Γαλλική αρχαιολογική Σχολή, που συνεχίζονται μέχρι σήμερα, φέρνοντας στο φως ένα τεράστιο αρχαιολογικό χώρο, που ξεδιπλώνει την πολύπτυχη ιστορία του μέσα από ερείπια ναών, δημοσίων κτιρίων, αγορών αλλά και ιδιωτικών κατοικιών.

Ιστορικό Ανασκαφών:
Η Δήλος, ως ιερός τόπος στον οποίο υπήρχαν λαμπρά οικοδομήματα και ιερά, δεν λησμονήθηκε ποτέ και υπάρχουν πολλές αναφορές στους περιηγητές για τα ερείπια που ήταν ορατά στο νησί. Πολλά γλυπτά μεταφέρθηκαν σε μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού, ενώ μάρμαρα των αρχαίων κτηρίων χρησιμοποιήθηκαν σαν οικοδομικό υλικό από τους κατοίκους των γύρω νησιών. Οι ανασκαφές στην Δήλο άρχισαν το 1873 από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών. Από το 1904 έως το 1914 αποκαλύφθηκαν υπό την διεύθυνση του M. Holleaux και χάρη στην γενναία επιχορήγηση του δούκα de Loubat τα σημαντικότερα τμήματα της αρχαίας Δήλου.
Περίοδος έντονης ανασκαφικής δραστηριότητας υπήρξαν επίσης τα έτη 1958 έως 1975. Η ανασκαφή συνεχίζεται ακόμα από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, αλλά το κέντρο του θρησκευτικού, πολιτικού και εμπορικού βίου καθώς και μεγάλο μέρος των ιδιωτικών κατοικιών έχουν ήδη αποκαλυφθεί. Μικρής κλίμακας ανασκαφές διενήργησαν και 'Έλληνες αρχαιολόγοι, κυρίως στις αρχές του αιώνα.

Ιστορικό Αναστηλωτικών Έργων :
Μεγάλης κλίμακας αναστηλωτικές εργασίες έγιναν από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, κυρίως στις συνοικίες ιδιωτικών κατοικιών, ενώ μικρότερης κλίμακας πραγματοποιούνται τα τελευταία χρόνια από την ΚΑ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Αναστηλώθηκαν αρκετοί κίονες, ενώ στεγάστηκαν αρχαίες οικίες (Οικία Τριαίνης, Οικία Προσωπείων, Οικία Ερμού) κυρίως για να προστατευθούν τα ψηφιδωτά δάπεδα. Από το 1990 η Δήλος έχει ενταχθεί στον κατάλογο των μνημείων που αποτελούν Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά και προστατεύονται από την Unesco.

Αξιοθέατα της Αντίπαρου

Αξιοθέατα:

	Σπήλαιο Στο κέντρο της Αντιπάρου, στο ύψωμα του Αγίου Ιωάννη, βρίσκεται ένα από τα ωραιότερα σπήλαια του κόσμου και το αρχαιότερο γνωστό σπήλαιο της Ελλάδας. Στην είσοδό του υπάρχει ο αρχαιότερος σταλαγμίτης της Ευρώπης, που χρονολογείται στα 45 εκατομμύρια χρόνια. Τετρακόσια δέκα σκαλοπάτια οδηγούν τους επισκέπτες σε βάθος 100 μέτρων, όπου θα απολαύσουν το φαντασμαγορικό θέαμα των σταλακτιτών και σταλαγμιτών. Στο εσωτερικό του σπηλαίου βρέθηκαν αρχαία αγγεία και σε διάφορα σημεία του υπάρχουν επιγραφές. Σώζεται μια αφιέρωση στη θεά 'Aρτεμη, το όνομα του λυρικού ποιητή Αρχίλοχου, όπως και τα ονόματα όσων σύμφωνα με την παράδοση είχαν συνωμοτήσει εναντίον του Μεγάλου Αλεξάνδρου και βρήκαν καταφύγιο στο σπήλαιο. Στην είσοδο του σπηλαίου βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του Σπηλιώτη, χτισμένο τον 18ο αιώνα. Στις 7 Μαΐου γίνεται στην είσοδο του σπηλαίου το πανηγύρι του Αϊ-Γιάννη του Σπηλιώτη, με παραδοσιακά εδέσματα της Αντιπάρου και νησιώτικους χορούς.
	Κάστρο Ο παραδοσιακός οικισμός απλώνεται γύρω από το επιβλητικό ενετικό Κάστρο που κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1440 για να προστατέψει τους κατοίκους του νησιού από τις επιδρομές των πειρατών και κατοικήθηκε αδιάλειπτα ως τον 19ο αιώνα. Το Κάστρο αρχικά ήταν ένας ογκώδης πύργος με σπίτια χτισμένα γύρω του, που αποτελούσαν και τον εξωτερικό περίβολό του. Η βάση του κεντρικού πύργου, μια μεγάλη πύλη, καμάρες και ορισμένα σπίτια με εντοιχισμένα οικόσημα αποτελούν σήμερα τα κατάλοιπα του εντυπωσιακού Κάστρου. Ανάμεσα στα σπίτια είναι αρμονικά ενταγμένα και τρία εκκλησάκια, ο Χριστός, ο 'Aγιος Αντώνιος και ο 'Aγιος Ιωάννης ο Αποκεφαλιστής.
	ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ - ΣΩΡΟΣ Δύο μικροί οικισμοί του νησιού είναι ο 'Aγιος Γεώργιος και ο Σωρός. Ο 'Aγιος Γεώργιος διαθέτει μία από τις πιο όμορφες παραλίες του νησιού και έχει καταπληκτική θέα προς τη θάλασσα. Από το λιμανάκι του Αγίου Γεωργίου, με καΐκι, μπορείτε να επισκεφθείτε τα απέναντι ακατοίκητα νησάκια Δεσποτικό, Τσιμιντήρι, Στρογγυλό, που παρουσιάζουν εξαιρετικό πολιτιστικό ενδιαφέρον.
	ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΥΚΛΑΔΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Στην Αντίπαρο, μην παραλείψετε να επισκεφθείτε το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, όπου θα δείτε αντίγραφα περίφημων ειδωλίων, όπως την «Εγκυμονούσα» και τον «'Aνδρα που κάνει πρόποση».
	Αντίπαρος Το χωριό Αντίπαρος, η ομώνυμη πρωτεύουσα του νησιού, απλώνεται γύρω από το κάστρο της Αντιπάρου. Το χωριό έχει χίλιους περίπου μόνιμους κατοίκους. Οι πλακόστρωτοι δρόμοι, τα ασβεστωμένα στενά, οι λουλουδιασμένες αυλές και η μεγάλη πλατεία με τον ευκάλυπτο και τα μπαράκια, συνθέτουν ένα θαυμαστό πίνακα. Το λιμάνι είναι γεμάτο με γραφικά ψαροκάικα, καφενεία και ψαροταβέρνες. Ενα πλακόστρωτο σοκάκι αρχίζει από το λιμάνι και οδηγεί στο Κάστρο, τον παλιό παραδοσιακό οικισμό της Αντιπάρου. Στα αξιοθέατα της Αντιπάρου περιλαμβάνεται η μητρόπολη του πολιούχου της, Αγίου Νικολάου, που χτίστηκε το 1783 δίπλα στην είσοδο του Κάστρου, και το Πολιτιστικό Κέντρο με τη Βιβλιοθήκη. Επίσης, το μνημείο Αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης και η βιβλιοθήκη.

Η Αντίπαρος

Λουσμένη στο εκθαμβωτικό φως του αιγαιοπελαγίτικου ήλιου και πλαισιωμένη από χρυσαφένιες αμμουδιές, η Αντίπαρος είναι ένα καλοκαιρινό θέρετρο ιδανικό για γαλήνιες και ήσυχες διακοπές, και ταυτόχρονα ένας τόπος διεθνώς φημισμένος λόγω του συναρπαστικού σπηλαίου του, που είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα αξιοθέατα όλων των Κυκλάδων.

Προικισμένο με απόλυτη φυσική ομορφιά, το νησί της Αντιπάρου είναι γεμάτο με χρυσαφένιες αμμουδιές, κρυστάλλινα πεντακάθαρα νερά και κατάφυτα τοπία γεμάτα από κέδρους, που σίγουρα θα αιχμαλωτίσουν τη ματιά, την ψυχή και την καρδιά κάθε επισκέπτη.

Η Αντίπαρος βρίσκεται στο κέντρο του νησιωτικού συμπλέγματος των Κυκλάδων, σε κοντινή απόσταση από την Πάρο, τμήμα της οποίας αποτελούσε πριν χωριστεί λόγω γεωλογικών ανακατατάξεων στο χώρο του Αιγαίου.

Κύριος οικισμός και λιμάνι του νησιού είναι η Αντίπαρος ή Κάστρο, στις βόρειες ακτές. Εδώ, οι πλακόστρωτοι δρόμοι, τα ασβεστωμένα στενά, τα λουλουδιασμένα σπίτια και οι άπειρες αποχρώσεις του γαλάζιου της θάλασσας συνθέτουν μια εικόνα που μαγεύει κάθε επισκέπτη.

Η Αντίπαρος έχει έκταση 35 τετραγωνικά χιλιόμετρα και αριθμεί περίπου 1000 κατοίκους. Στην αρχαιότητα ήταν γνωστή ως Ωλίαρος (δασώδες νησί) και ήταν όντως κατάφυτη. Μια άγνωστη όμως καταστροφή άλλαξε τη μορφολογία του νησιού.

Το χωριό Αντίπαρος, η ομώνυμη πρωτεύουσα του νησιού, απλώνεται γύρω από το επιβλητικό κάστρο, προσφέροντας μια μοναδική θέα. Οι πλακόστρωτοι δρόμοι, τα ασβεστωμένα στενά, τα λουλουδιασμένα σπίτια και η μεγάλη πλατεία με τον ευκάλυπτο, συνθέτουν μια απαράμιλλη εικόνα. Οι οικισμοί του Αγίου Γεωργίου και του Σωρού είναι πολύ όμορφοι. Ειδικότερα, ο 'Aγιος Γεώργιος έχει υπέροχη θέα στη θάλασσα και το ακατοίκητο νησί Δεσποτικό.

Δυτικά της Αντιπάρου βρίσκονται τρία μικρά, ακατοίκητα σήμερα, νησιά που παρουσιάζουν μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον: Το Δεσποτικό, το Τσιμιντήρι και το Στρογγυλό. Η αρχαιολογική σκαπάνη, στο νησάκι Δεσποτικό, έφερε στο φως τμήματα ενός αρχαίου ναού των κλασικών χρόνων, ένα αρχαϊκό δωρικό κιονόκρανο, μαρμάρινα τμήματα κτιριακών συγκροτημάτων, ειδώλια αλλά και πλήθος από αντικείμενα. Αν και ακατοίκητο στη σύγχρονη εποχή, το Δεσποτικό γνώρισε ημέρες δόξας και έντονης ανθρώπινης παρουσίας και συνδέεται στενά με τον Κυκλαδικό Πολιτισμό και την ιστορική εξέλιξη του Αιγαίου.

Το Δεσποτικό και το Στρογγυλό είναι δύο νησιά με παρθένα φύση και προστατευόμενα είδη. Για το λόγο αυτό περιλαμβάνονται στο δίκτυο Natura 2000.

Η ιστορία

Πρώτοι κάτοικοι του νησιού ήταν οι Φοίνικες και κατά την αρχαιότητα λεγόταν "Ωλίαρος". Ως Αντίπαρος αναφέρεται πρώτη φορά το 13ο αιώνα μ.Χ. παρά το γεγονός ότι το όνομά της είναι αρχαίο. Αντίπαρος ήταν το όνομα ενός από τους 50 γιους του Αίγυπτου, ο οποίος δολοφονήθηκε από τη σύζυγό του Κριτομύθεια, μία από τις 50 Δαναΐδες.

Κατά τη διάρκεια των Βυζαντινών χρόνων το νησί υπέφερε από πειρατείες οι οποίες συνεχίστηκαν μέχρι και τους Μεσαιωνικούς Χρόνους. Το 1207 το νησί κατακτήθηκε από τον ανιψιό του Δόγη της Βενετίας, Μάρκο Σανούδο.

Στις αρχές του 15ου αιώνα η Αντίπαρος υποχρεωνόταν κάθε χρόνο να δίνει στο Δουκάτο της Νάξου 30 κωπηλάτες, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρέπει να ήταν πυκνοκατοικημένη. Στα μέσα του 15ου αιώνα ο Βενετός Λορεντάνο, ο οποίος είχε παντρευτεί την Μαρία Σομμαρίπα που είχε πάρει προίκα την Αντίπαρο, έχτισε το κάστρο στο νησί για να του προσφέρει ασφάλεια. Οι πειρατικές επιδρομές συνεχίστηκαν, στη συνέχεια το νησί υπέστη μεγάλη καταστροφή από τον Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα.

Το 1537 το νησί, όπως και οι υπόλοιπες Κυκλάδες, πέφτει στα χέρια των Τούρκων και παραμένει υπό την κατοχή τους μέχρι το 1770, όταν φτάνει στο νησί ο ρωσικός στόλος των αδελφών Ορλόφ. Το 1774 πέφτει πάλι στα χέρια των Τούρκων, παίρνει μέρος στην επανάσταση του 1821 και το 1830 ενώνεται με την Ελλάδα. Οι λεηλασίες, οι καταστροφές και οι σφαγές ήταν η μοίρα των κατοίκων του νησιού στη διάρκεια όλων αυτών των χρόνων που περνούσε από τον έναν κατακτητή στον άλλον. Παρ' όλα αυτά στο νησί λειτουργούσε γυμνάσιο, στο οποίο πήραν την πρώτη τους μόρφωση πολύ σπουδαίοι άνθρωποι, όπως ο Νεόφυτος Μαυρομάτης, Δεσπότης Ναυπάκτου, και ο διάκονος Ανανίας, ένας από τους μεγαλύτερους δασκάλους του Έθνους.

Προϊόντα και Κουζίνα της Άνδρου

Η 'Ανδρος είναι πλούσια σε τοπικά προϊόντα. Από τα ονομαστά τυροκομικά της, τα πιο γνωστά είναι η αρμεξιά, το χλωρό, ο μανούσος και το βωλάκι. Επίσης, παράγει νόστιμα λουκάνικα και άλλους χοιρινούς μεζέδες, όπως χοιρομουρίδα και σίσιρα, λαρδί ή πασπαλά, τσιγαρίδα, σισιρόπιτα, ζηλαδιά ή πηχτή. Τα Χοιροσφάγια στην 'Ανδρο ξεκινούν το φθινόπωρο και κρατούν ως τα τέλη του χειμώνα.

Φημισμένα είναι και τα αμυγδαλωτά της με το ανθόνερο, τα καλισούνια, το παστέλι, φτιαγμένο με το περίφημο θυμαρίσιο μέλι της 'Ανδρου. 'Αλλο ανδριώτικο γλυκό είναι οι παστελαριές, που φτιάχνονται με ξερά σύκα και κανέλα, παστιτσάκια και γλυκά του κουταλιού με το πιο ιδιαίτερο τον Λεμονανθό.

Η 'Ανδρος παράγει καλό κρασί και προϊόντα από τον μούστο, όπως πετιμέζι, μουσταλευριά, «ξερή», σουτζούκια. Από ποτά δοκιμάστε επίσης τη σουμάδα και το πότζι, ρακί με μέλι.

Εκτός από τη χορταστική φουρτάλια, η εξαιρετική ανδριώτικη κουζίνα περιλαμβάνει τα τυριά-σπεσιαλιτέ της 'Ανδρου πετρωτή, βολάκι και μαλαχτό, τα πεντανόστιμα καπνιστά λουκάνικα και το περίφημο συνετιανό κρασί. Τα 'Αλλα παραδοσιακά πιάτα είναι οι χορτοκεφτέδες, τα κολοκυθόπουλα (καλοκυθοανθοί), το μάσσι και ο λαμπριάτης (πασχαλινό φαγητό με παραλλαγές στο Κόρθι και στην Πίσω Μεριά). Από τις πίτες, τυπική ανδριώτικη συνταγή είναι η πορτοκαλόπιττα, που φτιάχνεται την Πρωτοχρονιά.

Μια ξεχωριστή γευστική απόλαυση προσφέρουν τα αμυγδαλωτά και τα καλτσούνια, τα ντόπια γλυκά του κουταλιού και το θαυμάσιο μέλι του Αγίου Πέτρου. Αν βρεθείτε σε ανδριώτικο γάμο ή βαφτίσια δοκιμάστε την παραδοσιακή σουµάδα, ενώ το Πάσχα θα απολαύσετε τον «λαµπριάτη», αρνί γεμιστό με τυρί, αυγά, χόρτα, άνηθο και δυόσμο που ψήνεται σε παραδοσιακό φούρνο.

Οι παραλίες της Άνδρου

Οι παραλίες της 'Ανδρου είναι θαυμάσιες και προσφέρουν πολλές εναλλακτικές επιλογές για καλό κολύμπι, κατάδυση σε μαγικούς βυθούς και αποτελεσματικό υποβρύχιο ψάρεμα. Από τις ωραιότερες είναι το «Πήδημα της Γριάς» στον όρμο Κορθίου με πολύ ενδιαφέροντες σχηματισμούς διάβρωσης στα βράχια, η παραλία του Γαυρίου, ο όρμος Φελλός, η Χρυσή 'Αμμος, οι παραλίες στο Μπατσί, στην Αγία Μαρίνα, στην Παλαιόπολη, στον Όρμο Κορθίου, στην Αγία Αικατερίνη και στους κολπίσκους Καλαμονάρι και Μπουρό.

Τα αξιοθέατα της Άνδρου

	Χώρα Η Χώρα της 'Ανδρου είναι όλη ένα αξιοθέατο, με δρόμους από μαύρο μάρμαρο, υπέροχα αρχοντικά, τέσσερα μουσεία και βενετσιάνικο κάστρο. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χώρας εκτίθενται πολύ σημαντικά ευρήματα από το εντυπωσιακό πολιτιστικό παρελθόν του νησιού, ανάμεσα στα οποία δεσπόζει το περίφημο άγαλμα του Ερμή της 'Ανδρου, που βρέθηκε στην Παλαιόπολη.
	Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Γουλανδρή Ένα μουσείο με διεθνή ακτινοβολία, που εγκαινιάστηκε το 1979 και επεκτάθηκε το 1986. Η Νέα Πτέρυγα του μουσείου περιλαμβάνει βιβλιοθήκη, πωλητήριο, αίθουσα προβολών και χώρους με δυνατότητες παρουσίασης εκθέσεων διεθνούς εμβέλειας. Κατά τη μεγαλύτερη διάρκεια του χρόνου εκτίθενται έργα νεώτερων Ελλήνων καλλιτεχνών (Φασιανός, Παύλος, Κουνέλης, Τσόκλης, Ψυχοπαίδης, Μανωλίδης κ.α.) αλλά και σημαντικών ξένων (Rodin, Richier, Cesar). Οι περιοδικές εκθέσεις έργων μεγάλων καλλιτεχνών που το Ίδρυμα οργανώνει κάθε καλοκαίρι στη Νέα Πτέρυγα αποτελούν σημαντικά γεγονότα για τον κόσμο της τέχνης. Μέχρι σήμερα έχουν φιλοξενηθεί έργα των Picasso, H. Matisse, V. Kandinsky, Balthus, Δ. Γαλάνη, A. Giacometti, P. Klee, Chagal, G. de Chirico, A. Rodin – C. Claudel k.;a.. Η συλλογή έργων σύγχρονης τέχνης είναι από τις σημαντικότερες της Ελλάδας. To μουσείο ανήκει στο Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή.
	Χώρα-Ναυτικό Μουσείο Το Ναυτικό Μουσείο ιδρύθηκε το έτος 1972. Τα εκθέματα είναι πρωτότυπα και παρουσιάζουν ζωντανά, όλη την ιστορία της Ανδριώτικης εμπορικής ναυτιλίας, από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα. Χώρα- Μουσείο Λαογραφίας και Χριστιανικής Τέχνης Ένα ξεχωριστό μουσείο στην Χώρα της Άνδρου. Στεγασμένο σε παλαιό παγοποιείο αναδεικνύει τον λαϊκό πολιτισμό του νησιού και ενημερώνει τον επισκέπτη αξιόπιστα για την αγιογραφία, την εκκλησιαστική αργυροχοϊα και τα ξυλόγλυπτα τέμπλα των εκκλησιών της Άνδρου. Κατά την διάρκεια του καλοκαιριού διοργανώνονται πρωτότυπα εικαστικά δρώμενα, φεστιβάλ και διάφορες επιστημονικές και θεματικές εκδηλώσεις.
	Αρχαιολογικοί χώροι Οι πιο ενδιαφέροντες αρχαιολογικοί χώροι της 'Ανδρου είναι: Η Παλαιόπολη, νοτιότερα από το Μπατσί, που είναι χτισμένη στην πλαγιά του όρους Πέταλο, στη θέση της αρχαίας πρωτεύουσας της 'Ανδρου. Είναι ένας παραθαλάσσιος οικισμός με πολύ πράσινο και μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Από την αρχαία 'Ανδρο που υπήρξε πρωτεύουσα του νησιού από την Κλασική έως την Ρωμαϊκή εποχή, έχουν βρεθεί λείψανα του τείχους, της αγοράς, ναών, αλλά και αγγεία, κοσμήματα, γλυπτά, κ.α., που φιλοξενούνται στο αρχαιολογικό μουσείο της Παλαιόπολης. Επίσης, στον αρχαιολογικό χώρο του γεωμετρικού οικισμού της Ζαγοράς, σώζονται ερείπια του τείχους και ίχνη κατοικιών. Στην περιοχή βρέθηκαν γλυπτά, κεραμικά και λίθινα εργαλεία, που βρίσκονται στο αρχαιολογικό μουσείο της Παλαιόπολης. Ο αρχαιολογικός χώρος της Υψηλής, στην περιοχή Κάτω Απροβάτου ανήκει στη Γεωμετρική Περίοδο. Στην περιοχή διακρίνονται ερείπια του οικισμού και οχυρωμένης ακρόπολης. Στο κέντρο περίπου της ακροπόλεως, ανασκάφτηκε ο ναός, ο οποίος είναι μεγαρόσχημος, με διαστάσεις 7 επί 10 μέτρα και χρονολογείται στην Αρχαϊκή Εποχή (6ος αιώνας π.Χ.). Ο διπλός βωμός και τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι ενδεχομένως υπήρχε εδώ διπλή λατρεία, ίσως της Δήμητρας και της Περσεφόνης. Επίσης, μέσα στα όρια της ακροπόλεως αποκαλύφθηκε τμήμα σημαντικού οικοδομικού συγκροτήματος με τέσσερις οικιστικές φάσεις, από τη Γεωμετρική μέχρι και την Ελληνιστική και Ρωμαϊκή Εποχή. Ο οικισμός φαίνεται να εγκαταλείφθηκε σε μεγάλη έκταση κατά το τέλος του 8ου αι. π.Χ., αλλά η ζωή συνεχίστηκε στον περιορισμένο χώρο της ακροπόλεως. 'Αλλος ένας μικρός, αλλά αξιόλογος αρχαίος οικισμός ανακαλύφθηκε στη θέση Μικρογιάλι, στην ανατολική ακτή της βόρειας 'Ανδρου. Τα κεραμικά ευρήματα δείχνουν ότι χρονολογικά αντιστοιχεί με έναν άλλο σημαντικό οικισμό των Κυκλάδων στην Κεφάλα της Κέας. Το Μικρογιάλι καλύπτει την πολύ ενδιαφέρουσα μεταβατική φάση από τη Νεολιθική Εποχή στην πρώτη περίοδο της Εποχής του Χαλκού, την Πρωτοκυκλαδική (3η χιλιετία π.Χ.), που αποτελεί και την αρχή του Κυκλαδικού Πολιτισμού. Χωριά Μενήτες Τα χωριά Μενήτες με την πλούσια ιστορία υγρού στοιχείου και με το χωριό Σάριζα αναμεσά τους ονομάστηκαν απο τη αρχαιότητα "Πηγές του Διονύσου" που σύμφωνα με την μυθολογία έτρεχαν κρασί
	Κάστρα Η 'Ανδρος έχει δύο ενετικά κάστρα. Το πρώτο βρίσκεται στη Χώρα. Μια μικρή πέτρινη γέφυρα συνδέει τη Χώρα με τη νησίδα όπου το 1207 χτίστηκε το Κάστρο από τον Ενετό Μαρίνο Δάνδολο. Το κάστρο καταστράφηκε το 1943, κατά τη διάρκεια βομβαρδισμών του νησιού από τους Γερμανούς και σήμερα σώζονται τα υπολείμματά του. Το δεύτερο κάστρο είναι το Κάστρο της Φανερωμένης ή Πάνω Κάστρο, που βρίσκεται βόρεια του όρμου του Κορθίου σε ύψος 600 μέτρων. Αποτελούσε τη μεγαλύτερη οχυρωμένη πολιτεία της 'Ανδρου, που τότε φιλοξενούσε 1.000 κατοίκους.
	Πύργος Αγίου Πέτρου Περίπου 3 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του Γαυρίου βρίσκεται ο εντυπωσιακός Πύργος του Αγίου Πέτρου, κλασική-ελληνιστική φρυκτωρία (παρατηρητήριο. Xρονολογείται γύρω στον 4ο -3ο αιώνα π.Χ. Ο Πύργος είναι κυλινδρικός, με ύψος 20μ. και διάμετρο 9,40μ. κατασκευασμένος από σχιστόλιθο. Χρησίμευε για την προστασία των κατοίκων από τις επιδρομές εχθρών και πειρατών. Σήμερα ο θόλος της βάσης έχει καταρρεύσει, όπως επίσης και το τμήμα του επάνω μέρους του πύργου. Σώζεται όμως, ακόμα, τμήμα της ελικοειδούς πέτρινης σκάλας που οδηγούσε παλιά σε άλλους πέντε περίπου ορόφους.
	Αποίκια Βόρεια από τη Χώρα, ο καταπράσινος αυτός οικισμός είναι διάσημος για τα νερά του. Φημισμένη είναι η πηγή Σάριζα. Το νερό της είναι διουρητικό και ενδείκνυται για παθήσεις των νεφρών και του στομάχου.
	Καϊρειος Βιβλιοθήκη Η Καϊρείος Βιβλιοθήκη ιδρύθηκε με Προεδρικό Διάταγμα το 1987 ως νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Σήμερα η Βιβλιοθήκη διαθέτει 35.000 τόμους εντύπων (πολλά από τα οποία είναι παλαιές και δυσεύρετες εκδόσεις), χειρόγραφα, εκτενέστατο αρχείο, πολλά έργα τέχνης και αντικείμενα ιστορικής αξίας και λαϊκού πολιτισμού. Στη Βιβλιοθήκη λειτουργεί δανειστικό τμήμα και τμήμα με παιδικά βιβλία. Το Ίδρυμα οργανώνει κάθε χρόνο επιμορφωτικά σεμινάρια βιβλιοδεσίας, συντηρήσεως παλαιών βιβλίων και εγγράφων και συντηρήσεως και καταγραφής λαογραφικών αντικειμένων.
	Πυργόσπιτα Αξιόλογοι είναι και οι πύργοι – κατοικίες προυχόντων που χτίστηκαν κατά τον 17ο και 18ο αιώνα. Πρόκειται για ψηλές τετράγωνες οικίες με πολλά δωμάτια και αποθήκες. Η πρόσβαση στους πύργους αυτούς γίνονταν με μικρή θύρα που βρίσκονταν πολύ ψηλότερα από το έδαφος και κινητή σκάλα. Μια σειρά πολεμικών ευρημάτων και ειδικών κατασκευών προστάτευαν τους ενοίκους. Αντιπροσωπευτικότεροι είναι ο Πύργος του Μπίστη (Μουβελά) στις Στενιές του 17ου αι., ο Πύργος του Μαστρογιαννούλη στον Αμόλοχο του 17ου –18ου αι., ο Πύργος του Λορέντζου Καϊρη στη Μεσαριά και ο πύργος του Φολερού στις Στραμπουργιές.

Η Ιστορία της Άνδρου

Σύμφωνα με την παράδοση, το όνομά της οφείλεται στον 'Ανδρο, εγγονό του Απόλλωνα και πρώτο οικιστή του νησιού. Η οργανωμένη παρουσία του ανθρώπου στο νησί ανάγεται στην 4η χιλιετία π.Χ., όπως μαρτυρούν τα ευρήματα στο οροπέδιο Στρόφιλα, στο κέντρο του νησιού, όπου βρίσκεται ο μεγαλύτερος σωζόμενος νεολιθικός οικισμός του Αιγαίου. Στον οικισμό αυτό βρέθηκαν πρόσφατα οι παλαιότερες στην Ελλάδα βραχογραφίες, που απεικονίζουν πλοία, ζώα και γραμμικά σχήματα. Κατά την Γεωμετρική περίοδο, σημείωσε ιδιαίτερη ανάπτυξη με κέντρο τη Ζαγορά, ενώ την Ελληνιστική περίοδο υπήρξε σημαντική ναυτική και πνευματική δύναμη με πρωτεύουσα την Παλαιόπολη. Ο επόμενος σημαντικός σταθμός στην ιστορία του νησιού ήταν η Βυζαντινή περίοδος κατά την διάρκεια της οποίας η 'Ανδρος αποτέλεσε μεγάλο βιοτεχνικό κέντρο εξαγωγής μεταξωτών υφασμάτων.

Έπαιξε ενεργό ρόλο στην επανάσταση του 1821 και μετά την δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη στον τομέα της ναυτιλίας. Στις αρχές του 20ου αιώνα οι Ανδριώτες εφοπλιστές ίδρυσαν την «Εθνική Ατμοπλοΐα» ενώ το πρώτο ελληνικό υπερωκεάνιο νηολογήθηκε στην 'Ανδρο το 1907. Σήμερα το νησί έχει περίπου 10.000 κατοίκους.

Η Άνδρος

Δύο μόλις ώρες από το λιμάνι της Ραφήνας βρίσκεται, η 'Ανδρος, ένα νησί με ιδιαίτερη προσωπικότητα, που συνδυάζει τα κυκλαδίτικα χαρακτηριστικά, με την ήρεμη αυτάρκεια ενός τόπου με πλούσια ενδοχώρα, την μακραίωνη ιστορία και την πλούσια παράδοση. Είναι το βορειότερο νησί των Κυκλάδων και το δεύτερο σε μέγεθος μετά τη Νάξο, με έκταση 373 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Σε αντιδιαστολή με τα περισσότερα κυκλαδονήσια η 'Ανδρος είναι καταπράσινη, χάρη στα πολλά επιφανειακά και υπόγεια νερά της. Σε αυτό το ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον διασώζεται μια αρχοντική πολιτιστική κληρονομιά και μια πλούσια ναυτική παράδοση, που ξεκινά από τα βάθη των αιώνων και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με πολλούς Ανδριώτες πλοιοκτήτες και ναυτικούς, ζωγράφους, γλύπτες και λόγιους. Η 'Ανδρος εύστοχα έχει χαρακτηριστεί ως «πλωτό μουσείο πολιτισμού». Ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να συνδυάσει τις διακοπές του με υψηλού επιπέδου και ποικίλου ενδιαφέροντος εκδηλώσεις. Πρωτεύουσα του νησιού είναι η Χώρα της 'Ανδρου, χτισμένη πάνω σε μια χερσόνησο στις ανατολικές ακτές του νησιού, ένας πανέμορφος οικισμός ακριβώς δίπλα στο γαλάζιο του πελάγους που συνδυάζει την παραδοσιακή κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική με τα νεοκλασικά αρχοντικά. Στην 'Ανδρο τα σπίτια έχουν κόκκινα κεραμίδια, κάτι που προσθέτει μια ακόμα πινελιά στον πολύχρωμο πίνακα του κυκλαδίτικου τοπίου. Στο βόρειο τμήμα του νησιού θα συναντήσετε τους παραθαλάσσιους οικισμούς Γαύριο και Μπατσί που οι δυο μαζί διαθέτουν την κύρια τουριστική υποδομή του νησιού. Το Γαύριο είναι το βασικό λιμάνι της 'Ανδρου. Στους οικισμούς του νότιου τμήματος του νησιού δεσπόζει ο Όρμος Κορθίου, ένα γραφικό χωριό με μεγάλη παραλία, που έχει εξελιχθεί σε παραθεριστικό κέντρο. Η 'Ανδρος είναι κατάλληλη για πεζοπορία, διαθέτοντας αρκετό πράσινο και εναλλαγή υψωμάτων και κοιλάδων. Το σηματοδοτημένο δίκτυο του νησιού περιλαμβάνει 12 διαδρομές λιθόστρωτων δρόμων και μονοπατιών συνολικού μήκους 85 χιλιόμετρων και δίνει τη δυνατότητα στον απαιτητικό περιηγητή της 'Ανδρου να γνωρίσει την ιστορία και τον πολιτισμό της.

Προϊόντα και Κουζίνα της Ανάφης

Στην Ανάφη παράγεται η σπάνια ποικιλία κρασιού στροφυλιάτικο. Αξίζει επίσης να δοκιμάσετε το υπέροχο θυμαρίσιο μέλι, το γευστικότατο κατσικίσιο τυρί, τα πετρομπάρμπουνα και τη μοναδίκη αστακομακαρονάδα, τα χειροποιήτα λουκάνικα, από χοιρινό τοπικό κρέας, με πολύ ξύδι και μπαχαρικά, το λαδοτύρι, το Αναφιώτικο λάδι, το μαύρο ψωμί, τις κρίθινες κουλούρες, τα φύλλα κάπαρης τουρσί, τα γεμιστά (σκαλτσούνια με σουσάμι και μέλι) και τα ξεροτήγανα (δίπλες).

Οι κάτοικοι της Ανάφης διακρίνονται για την ευγένεια και τη φιλοξενία τους και η τοπική κουζίνα περιλαμβάνει ντόπιο γεμιστό κατσικάκι ψημένο στον παραδοσιακό φούρνο με ξύλα, φρέσκο ψάρι, αστακομακαρονάδα, ρεβιθοκεφτέδες, γεμιστά, σουπιές με μάραθο και κοφτό μακαρονάκι και, σίγουρα, το ντόπιο πεντανόστιμο σκληρό τυρί και το θαυμάσιο θυμαρίσιο μέλι. Τα Χριστούγεννα οι νοικοκυρές φτιάχνουν το πατροπαράδοτο κουφέτο (από μέλι και αμύγδαλο), την Πρωτοχρονιά ζυμώνουν ψωμί ζαφοριστό (με κρόκο) Ψήνεται στο παραδοσιακό φουρνί (ξυλόφουρνος)και παίρνει ένα έντονο κίτρινο χρώμα και έχει την ιδιαίτερη γεύση της ζαφοράς και το Πάσχα σερβίρουν τα μελιτερά, πάντα με τη συνοδεία της ντόπιας εξαιρετικής τσικουδιάς.

Ιδιαίτερη λαμπρότητα έχει στην Ανάφη το τραπέζι του γάμου και καλεσμένοι είναι όλοι οι κάτοικοι του νησιού. Το κύριο έδεσμα είναι κατσικάκι κοκκινιστό με πατάτες ή μακαρόνια, και κερνούν σησαμόμελο -το δίνουν στους γάμους μαζί με το κουφέτο. Σησαμόμελο για να δυναμώσουν οι νεόνυμφοι και κουφέτο - μια ξεχωριστή γευστική πολυτέλεια.

Οι παραλίες της Ανάφης

Η Ανάφη διαθέτει δεκάδες υπέροχες παραλίες με χρυσαφένιες αμμουδιές και διαφανή νερά. Ιδανικές για κολύμπι είναι οι νότιες αμμουδιές του νησιού και η παραλία Καταλυμάτσα, με τα αρχαιολογικά ευρήματα από το αρχαίο λιμάνι. Πολύ όμορφες είναι η παραλίες Κλεισίδι, (όπου πάει και αυτοκίνητο) Μικρός και Μεγάλος Ρούκοuvας (με μεγάλη αμμουδιά) και οι περιοχές Κατσούνι (κοντά στο λιμάνι του Αγίου Νικολάου), Φλαμουρού, 'Aη Γιάννης. Μέγας Ποταμός και Μοναστήρι. Στο Κλεισίδι και στο Ρούκουνα υπάρχουν και όμορφα παραλιακά ταβερνάκια με παραδοσιακό φαγητό. Στα βόρεια της Ανάφης υπάρχουν βραχώδεις ακτές, που σχηματίζουν ένα εξωπραγματικό τοπίο, που σίγουρα αξίζει να δείτε. Στην περιοχή Βάγια υπάρχουν και ιαματικές πηγές. Άλλες παραλίες είναι οι Αγ. Νικόλαος ή Όρμος, Χάλαρα, Βρύση, Λιβόσκοπο, Αγ. Ανάργυροι.

Τα αξιοθέατα της Ανάφης

Χώρα Η σημερινή Χώρα είναι χτισμένη αμφιθεατρικά, στο κέντρο του νησιού. Αποτελεί τυπικό δείγμα κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής, με ασπροβαμμένα μονώροφα σπίτια, θολωτές πόρτες και κάτασπρες αυλές. Είναι χτισμένο στα ερείπια του βενετσιάνικου κάστρου. Ένας δρόμος 3 χλμ. περίπου τη συνδέει με το λιμανάκι του Αγίου Νικολάου. Έχει 273 κατοίκους. Στα αξιοθέατα της Χώρας περιλαμβάνονται οι πολλές εκκλησίες: ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Νικόλαου με το ξυλόγλυπτο τέμπλο, ο Τίμιος Σταυρός με εικόνα του 10ου αιώνα, η Κοίμηση της Θεοτόκου, ο Άγιος Σπυρίδων, οι 'Αγιοι Ανάργυροι, εξαίρετα δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής, όπως και οι ανεμόμυλοι στην πλαγιά του λόφου γύρω από τη Χώρα, που αντιστέκονται χρόνια τώρα ατάραχοι στους δυνατούς ανέμους του Αιγαίου. Στη Χώρα βρίσκεται η Αρχαιολογική Συλλογή Ανάφης, που περιλαμβάνει αγάλματα και άλλα πολύ ενδιαφέροντα ευρήματα από τις ανασκαφές στο νησί. Μονή Ζωοδόχου Πηγής Η μονή της Ζωοδόχου Πηγής είναι κτισμένη στα ερείπια του ναού του Αιγλήτου Απόλλωνα. Το καθολικό του μοναστηριού υψώνεται πάνω στα θεμέλια του αρχαίου ναού. Ο περίβολος του αρχαίου ιερού χρησιμοποιήθηκε ως περίβολος και του χριστιανικού μοναστηριού, πάνω στον οποίο ακούμπησαν τα κελιά και μικρότερα παρεκκλήσια. Το ίδιο το καθολικό είναι ένας μονόχωρος τρουλαίος ναός με νεότερο πολύτοξο καμπαναριό στη δυτική πρόσοψη. Εσωτερικά διασώζει ωραίο ζωγραφιστό και ξυλόγλυπτο τέμπλο του 19ου αιώνα. Οι περισσότερες εικόνες είναι έργα του Νικολάου Καραβία από το δεύτερο μισό επίσης του 19ου αιώνα, ανάμεσα στις οποίες και η σαφώς πρωιμότερη εικόνα της Καλαμιώτισσας με την αργυρεπίχρυση επένδυση. Μονή Καλαμιώτισσας Στα ερείπια του αρχαίου ιερού του Απόλλωνα στο όρος Κάλαμος είναι χτισμένο το Κάτω Μοναστήρι της Παναγίας της Καλαμιώτισσας (1887) με το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής, που διαθέτει ξενώνες και πολλά ιερά κειμήλια. Στις 8 Σεπτεμβρίου έρχονται εκεί προσκυνητές με καΐκια και ακολουθεί μεγάλο πανηγύρι υπό τους ήχους τσαμπούνας, κλαρίνου, βιολιού και λαγούτου, με νησιώτικα τραγούδια, συχνά αυτοσχέδια, που αναφέρονται σε αυτόν που σέρνει κάθε φορά το χορό (συνήθως αναφιώτικο συρτό). Σε απόσταση περίπου μίας ώρας από την Κάτω Μονή, στην κορυφή του επιβλητικού όρους του Καλάμου, βρίσκεται το Πάνω Μοναστήρι της Παναγίας της Καλαμιώτισσας, που χτίστηκε το 1715 στη θέση μεσαιωνικού παρατηρητηρίου. Η εμπειρία που προσφέρει η θέα από το μοναστήρι είναι συγκλονιστική. Τοποθεσίες Κάλαμος Η πιο αξιόλογη τοποθεσία του νησιού είναι ο Κάλαμος. Ο Κάλαμος θεωρείται ο δεύτερος μεγαλύτερος μονόλιθος της Μεσογείου, μετά το Γιβραλτάρ έχει ύψος 460 μ. και θεωρείται, κατά τη γνώμη του Γάλλου περιηγητή Τουρνεφόρ, ένα από τα τρομερότερα του κόσμου. Στην κορυφή του βρίσκεται η μονή της Παναγίας Καλαμιώτισσας, που πήρε αυτό το όνομα γιατί η εικόνα της βρέθηκε δεμένη πάνω σε ένα καλάμι.Το όρος Κάλαμος αποτελεί πρόκληση για τους αναρριχητές.Η πρώτη αναρριχητική διαδρομή στην Ανάφη ανοίχτηκε το 1999 και ονομάστηκε «Αργοναυτική Εκστρατεία». Χρειάζονται 5-7 ώρες για την ανάβαση έως την κορυφή του βουνού όπου ο επισκέπτης μένει άφωνος από τη θέα του απέραντου γαλάζιου. Η επιστροφή γίνεται από καλογραμμένο μονοπάτι το οποίο διέρχεται και από το μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής. Για την πρόσβαση απαιτείται βάρκα την οποία μπορείτε να νοικιάσετε από το λιμάνι (10 περίπου λεπτά). Οι ορθοπλαγιές έχουν προσανατολισμό Βόρειο, Ανατολικό και Νότιο. Η νότια βρίσκεται στη σκιά ως νωρίς το μεσημέρι ενώ η βόρεια και η Ανατολική το απόγευμα. Ιδανικότερη εποχή είναι η άνοιξη από Απρίλη έως και Ιούνη και το φθινόπωρο, από Σεπτέμβρη έως Νοέμβρη. Καστέλλι Ο λόφος της αρχαίας πόλης έχει ύψος 327 μέτρα. Εδώ διακρίνονται τα ερείπια του άστεως της πόλης κράτους των Αναφαίων,που ιδρύθηκε πιθανώτατα τον 80 π.χ. αιώνα από Δωριείς αποίκους και κυριάρχησε στη ζωή του νησιού ώς το τέλος του αρχαίου κόσμου.Στο Καστέλλι, είναι ορατή η οχύρωση της πόλης και εκτεταμένα κατάλοιπα του νεκροταφείου της. Τα εθρήματα απο τη ρωμαϊκή περίοδο, εποχή ακμής για το νησί είναι πλούσια και διεσπαρμένα στην περιοχή, με ιδιαίτερα εντυπωσιακή τη σαρκοφάγο που βρίσκεται δίπλα στο ιστορικό ξωκλήσι Παναγιά στο Δοκάρι Εκκλησίες Το θρησκευτικό συναίσθημα των κατοίκων είναι ανεπτυγμένο, γεγονός που μαρτυρούν και οι ογδόντα περίπου ναοί που υπάρχουν στο νησί. Γειτονικά Νησιά Η περιήγηση στα μικρά νησάκια που περιβάλλουν την Ανάφη μπορεί να αποτελέσει μια ευχάριστη περιπέτεια. Επιλέξτε κάποιο από τα παρακάτω νησάκια, τα οποία μπορείτε να επισκεφθείτε με βάρκα ή σκάφος: Μεγάλο και Μικρό Φτενά, Παχιά ή Αναφόπουλο, 'Aνυδρος, Πούντα του Δραπάνου.

Η Ιστορία της Ανάφης

Η Ανάφη σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία αναδύθηκε από το βυθό του Αιγαίου, με διαταγή του Απόλλωνα για να προσφέρει καταφύγιο στους Αργοναύτες. Συγκεκριμένα, οι Αργοναύτες καθώς επέστρεφαν από την Κολχίδα, διασχίζοντας το Κρητικό Πέλαγος για να μπουν στο Αιγαίο, μια νύκτα κατασκότεινη, δίχως άστρα και φεγγάρι, έπεσαν πάνω σε σφοδρή κακοκαιρία. Η άγρια θάλασσα και οι δυνατοί άνεμοι οδηγούσαν την Αργώ σε ολοσχερή καταστροφή, χωρίς οι Αργοναύτες να μπορούν να την κατευθύνουν. Τότε ο Ιάσων σήκωσε τα χέρια στον ουρανό και παρακάλεσε τον Απόλλωνα να τους σώσει τάζοντάς του τάματα. Ο θεός έριξε ένα βέλος μπροστά τους, ο κόσμος ολόγυρα έλαμψε μεμιάς και οι Αργοναύτες είδαν ξαφνικά να αναφαίνεται ένα μικρό νησί, όπου και προσάραξαν. Με την ανατολή του ηλίου, στο πρώτο άλσος που συνάντησαν, ίδρυσαν βωμό για να τιμήσουν τον Απόλλωνα Αιγλήτη για τη σωτήρια αίγλη (λάμψη) που έριξε μέσα στην καταιγίδα. Το νησί ονομάστηκε Ανάφη γιατί αναφάνηκε μέσα στη θάλασσα και έκτοτε ο θεός λατρεύτηκε ως Αναφαίος ή Αιγλήτης (τω παρά προσδοκιών Αναφανήναι).

Κάθε χρόνο οι αρχαίοι κάτοικοι του νησιού τιμούσαν τον Απόλλωνα με μια γιορτή που ονομαζόταν Υακίνθεια.

Είναι άγνωστο πότε ιδρύθηκε η αρχαία πόλη της Ανάφης, στο λόφο «Καστέλι», στην ανατολική πλευρά του νησιού, πιθανότατα όμως αποικήθηκε από Δωριείς κατά τον 8ο αιώνα π.χ., όπως και η γειτονική Θήρα. Παρότι ήταν δωρική αποικία και τελούσε υπό Σπαρτιατική ηγεμονία, τον 5ο αιώνα π.Χ. αποτέλεσε μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας και μάλιστα κατέβαλε φόρο 1000 δρχ. ετησίως.

Η Ιερά Οδός που οδηγούσε στο Ιερό του Απόλλωνα ξεκινούσε από την ανατολική πλευρά της πόλεως και ακολουθώντας το διάσελο κατέληγε στη θέση όπου σήμερα βρίσκεται το Μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής, αφιερωμένο στην Παναγία την Καλαμιώτισσα (γέννηση της Θεοτόκου). Τμήματα του λιθόστρωτου της Οδού είναι ακόμα και σήμερα ορατά. Κατά μήκος της υπήρχαν βωμοί και μνημεία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ταφικό συγκρότημα κοντά στον ναΐσκο του Αγίου Μάμα.

Το 1207 μ.Χ. η Ανάφη περιήλθε σε διάφορούς Φραγκικούς οίκους όπως οι Φωσκωλοί, Γωζαδίνοι, Κρίσποι και Ποσάνοι. Το Μεσαίωνα το νησί ανήκε στο Δουκάτο της Νάξου και κυβερνήθηκε από διάφορους Βενετούς ηγεμόνες, οι οποίοι δεν μπόρεσαν να το απαλλάξουν από τις πειρατικές επιδρομές και τις καταστροφές που ανάγκασαν πολλούς κατοίκους να καταφύγουν στην Κρήτη. Το 1537 λεηλατήθηκε από τον Μπαρμπαρόσα, υποδουλώθηκε στους Τούρκους και απελευθερώθηκε μαζί με τα υπόλοιπα νησιά.

Μετά την κατάληψη της Ανάφης από τους Οθωμανούς, πολλοί από τους κατοίκους της μεταφέρθηκαν βίαια στη Μικρά Ασία. Οι κάτοικοι της Ανάφης πήραν μέρος στην Επανάσταση του 1821 και το νησί μαζί με τη Θήρα και την Αστυπάλαια αποτέλεσε ιδιαίτερη επαρχία της διοίκησης των Νοτίων Κυκλάδων. Κατά την Επανάσταση λέγεται ότι οι Αναφιώτες έστειλαν καΐκια με άνδρες για να συμμετάσχουν στον αγώνα που διεξαγόταν στην ηπειρωτική χώρα. Το 1824 κατά την διάρκεια της επανάστασης οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τον νησί και να καταφύγουν στην Αμοργό. Με την συνθήκη του Λονδίνου (18-8-1832) η Ανάφη ενσωματώθηκε και επίσημα στο ελεύθερο Ελληνικό Κράτος. Κατά την περίοδο του Όθωνα πολλοί κάτοικοι του νησιού πήγαν στην Αθήνα και έκτισαν στην βόρεια πλευρά της Ακρόπολης μια συνοικία, τα Αναφιώτικα, που σώζονται ως σήμερα.

Η Ανάφη υπήρξε πριν από τη δεκαετία του 1920 τόπος εξορίας για κατάδικους του ποινικού δικαίου, αλλά και για τον εκτοπισμό πολιτικών κρατουμένων.
Η Ιταλική φρουρά κατέλαβε την Ανάφη από τις 4 Μαΐου 1941. Οι πρώτοι Ιταλοί που έφτασαν στο νησί προέρχονταν από ένα πλοίο του εμπορικού ναυτικού, αργότερα αντικαταστάθηκαν από στρατιώτες και στη συνέχεια από καραμπινιέρους, δηλαδή αστυνομικούς. Σύμφωνα με πληροφορίες οι Ιταλοί, κατά την άποψη των κατοίκων ήταν «καλά παλικάρια», μολονότι η φρουρά περίμενε από τους κατοίκους προμήθειες που συμπεριλάμβαναν ζώα και πουλερικά. Οι απόδημοι στις πόλεις επέστρεψαν στο νησί για να γλιτώσουν από τον χειμωνιάτικο λιμό του 1941-42 και τα Δεκεμβριανά του 1944.

Η Ανάφη σήμερα οφείλει φόρο τιμής σε αυτούς τους διωγμένος ανθρώπους, που τότε προσέφεραν στο νησί, ιατρική φροντίδα, γνώσεις, σεβασμό, πολιτισμό.

Η Ανάφη

Η Ανάφη, που βρίσκεται ανατολικά της Σαντορίνης, είναι ένα από τα πιο γραφικά μικρά νησάκια του κυκλαδικού συμπλέγματος, καθώς κατορθώνει να διατηρεί άθικτη τη φυσική της ομορφιά και την πλούσια λαϊκή της παράδοση. Η μικρή Ανάφη είναι ένα πανέμορφο και φιλόξενο καταφύγιο για όσους αναζητούν το αυθεντικό στις διακοπές τους: Χρυσαφένιες αμμουδιές, βαθυπράσινα νερά, κατάλευκοι οικισμοί, φιλόξενοι άνθρωποι και πλούσια έθιμα είναι στοιχεία που καθιστούν το νησί αυτό μοναδικό για όσους επιθυμούν γαλήνιες διακοπές και έναν απλό τρόπο ζωής. Σε έκταση μόλις 40 τετραγωνικών χιλιομέτρων η Ανάφη συγκεντρώνει ασυνήθιστα πολλές φυσικές ομορφιές και αξιοθέατα. Οι πανέμορφες παραλίες του νότου με τη χρυσή άμμο, η φυσική αγριάδα των απόκρημνων βράχων του βορρά, τα μονοπάτια που προσφέρονται για πεζοπορία, τα ανεξερεύνητα σπήλαια, οι ιαματικές πηγές, η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική της χώρας και τα δεκάδες αρχαιολογικά ευρήματα που βρίσκονται διάσπαρτα παντού, συνθέτουν την εικόνα ενός τόπου που προσφέρει μοναδικές συγκινήσεις. Οι βραχώδεις απόκρημνες πλαγιές που το καλοκαίρι παραδίνονται στη ζέστη του αιγαιοπελαγίτικου ήλιου, το χειμώνα σκεπάζονται με ένα καταπράσινο χαλί χλόης και την άνοιξη γεμίζουν αγριολούλουδα σε όλους τους χρωματισμούς, ενώ μοσχοβολά το θυμάρι και το φασκόμηλο. Η Ανάφη έχει ένα μόνο χωριό, τη Χώρα, που είναι χτισμένο στα ερείπια του βενετσιάνικου κάστρου, με ολόλευκα σπίτια με θόλους και με στενά δρομάκια φτιαγμένα από πέτρα, όμοια με αυτά που υπάρχουν στην περιοχή Αναφιώτικα, που απλώνεται κάτω από την Ακρόπολη της Αθήνας. Εδώ η λαϊκή κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική ξεδιπλώνεται σε όλη της την ομορφιά: στενά πλακόστρωτα σοκάκια, κάτασπρα χαμηλά σπίτια με φρεσκοβαμμένα μπλε παράθυρα και θόλους στη στέγη (ένα τοπικό αρχιτεκτονικό γνώρισμα που μονώνει τα σπίτια από τον ήλιο και τον αέρα) και αυλές γεμάτες λουλούδια, κάτω από το εκτυφλωτικό αιγαιοπελαγίτικο φως. Η Χώρα απέχει 3 χλμ. από το λιμάνι του Αγίου Νικολάου. Ανάμεσα στον Άγιο Νικόλαο και τη Χώρα, ανατολικά, είναι σκαρφαλωμένο το Κλεισίδι, μικρός οικισμός με ελάχιστα σπιτάκια και ξενώνες. Οι επισκέπτες μπορούν με τα ντόπια καΐκια ή με το σκάφος τους να κάνουν, αν ο καιρός το επιτρέπει, τον περίπλου του νησιού, ή θαλάσσιες εκδρομές στα κοντινά νησάκια Φτενά, Παχιά (Αναφόπουλο), Μακριά, που έχουν κηρυχθεί περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους.

Προϊόντα και Κουζίνα της Αμοργού

Από τα τοπικά προϊόντα ξεχωρίζουν το κεφαλοτύρι, η μυζήθρα και το αρωματικό μέλι. Επίσης, η φάβα ή «μαγείρεμα» όπως λέγεται από τους ντόπιους, ευδοκιμεί στην Αμοργό και είναι φημισμένη για τη νοστιμιά της. Παραδοσιακά ποτά της Αμοργού είναι το ρακόµελο και η ψημένη ρακή (ηδύποτο με ρακή, μέλι και βότανα). Μην φύγετε από το νησί χωρίς να δοκιμάσετε το παστέλι, τα πιταρίδια (χυλοπίτες) και τα ντόπια παξιμάδια. Η αμοργιανή κουζίνα θα ενθουσιάσει και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη, περιλαμβάνοντας, εκτός από το περίφημο πατατάτο (κατσικάκι μαγειρεμένο με τομάτα και μυρωδικά), το ξυδάτο (που μοιάζει με τον πατσά), το κοφτό (αρνί γεμιστό με ρύζι και μυρωδικά), τα «γιαπράκια» (λαχανοντολμάδες), «καλόγηρους» (μελιτζάνες µε κρέας και τυρί) και ολόφρεσκα ψάρια, με τη συνοδεία του εξαιρετικού λευκού ή μαύρου ντόπιου κρασιού. Στις γιορτές σερβίρονται το παραδοσιακό παστέλι πάνω σε φύλλα λεμονιάς, καθώς και ξεροτήγανα (δίπλες).

Οι παραλίες της Αμοργού

Το κοινό χαρακτηριστικό που έχουν όλες οι παραλίες της Αμοργού, ανεξάρτητα από τη μορφή τους, είναι τα διάφανα νερά και ο υπέροχος βυθός. Για κολύμπι, σε μικρή απόσταση από τη Χώρα προσφέρεται η παραλία της Αγίας 'Aννας, με ψιλό βοτσαλάκι και άμμο, όπου έχει γυριστεί η ταινία «Απέραντο Γαλάζιο» και η παραλία Καμπί. Στα Κατάπολα κολυμπήστε στις αμμουδερές παραλίες Μαλτέζι, Κάτω Ακρωτήρι, Φοινικιές, 'Aγιοι Σαράντα αλλά και στις βραχώδεις Πλάκες και την παραλία 'Aγιος Παντελεήμονας. Στην περιοχή της Αιγιάλης χαρείτε τις αμμουδερές παραλίες της Λευρωσού, του Αγίου Παύλου, και της Ψιλής Αμμου, ενώ στην Κάτω Μεριά βρίσκονται οι υπέροχες παραλίες Μούρος, Καλοταρίτισσα, Κάτω Κάμπος και Παραδείσια.

Τα αξιοθέατα της Αμοργού

	Χώρα Στα αξιοθέατα της Χώρας περιλαμβάνονται τα ερείπια πύργου της ελληνιστικής εποχής στην περιοχή Τερλάκι, ο Κάτω Λάκκος, μεσαιωνική στέρνα που ύδρευε τη Χώρα, οι μεταβυζαντινές εκκλησίες Κερά Λεούσα, Σταυρός, 'Aγιος Θωμάς, Μητρόπολη, 'Aγιοι Πάντες, 'Aγιος Στέφανος, το ιστορικό μετόχι του Φωτοδότη Χριστού και το Αλληλοδιδακτικό, ένα από τα πρώτα γυμνάσια που ιδρύθηκαν μετά το 1821 στην Ελλάδα. Πύργος Γαβρά-Αρχαιολογική Συλλογή Αμοργού Στη Χώρα βρίσκεται ο βενετσιάνικος Πύργος του Γαβρά, του 16ου αιώνα, που φιλοξενεί την Αρχαιολογική Συλλογή Αμοργού, με τα ευρήματα από τις ανασκαφές στις τρεις αρχαίες πόλεις του νησιού Αιγιάλη, Αρκεσίνη και Μινώα, με πολλά σημαντικά εκθέματα, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν ο κορμός κούρου και κόρης του 6ου π.Χ. αιώνα. Θολάρια Τα Θολάρια κοντά στην αρχαία Αιγιάλη. Είναι ένα γραφικό χωριό με όμορφα λευκά σπίτια, πλακόστρωτα σοκάκια και καμάρες. Βρίσκεται πολύ κοντά στην Αιγιάλη και μπορεί κάποιος να επισκεφθεί το χωριό είτε με μεταφορικό μέσο είτε ακολουθώντας το παλιό μονοπάτι. Λαγκάδα Η Λαγκάδα βρίσκεται τέσσερα χιλιόμετρα, από τον όρμο της Αιγιάλης στην πλαγιά του βουνού. Είναι αμφιθεατρικά χτισμένη και έχει θέα όλο τον κόλπο της Αιγιάλης, μέχρι τη νησίδα Νικουριά. Το χωριό είναι χτισμένο ανάμεσα στα δένδρα και τα κατάλευκα σπίτια με τη χαρακτηριστική κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική ξεχωρίζουν μέσα στο πράσινο. Κάτω Μεριά Η Κάτω Μεριά είναι από τις πιο ωραίες τοποθεσίες της Αμοργού. Βρίσκεται στο ΝΔ μέρος του νησιού και είναι όαση ηρεμίας και ομορφιάς. Αποτελείται από τα χωριά Καμάρι, Βρούτσι, Κολοφάνα, Αρκεσίνη και το συνοικισμό Ραχούλα. Στην Κάτω Μεριά ξεχωρίζει η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. Στο δρόμο για την Κάτω Μεριά συναντάμε το Αη Γιώργη Βαλσαμίτη, που βρίσκεται σε βαθιά χαράδρα με μια πηγή που αναβλύζει νερό. Στην περιοχή αναφέρεται ότι υπήρχε στους αρχαίους χρόνους υδραγωγείο. Αρκεσίνη Το χωριό Αρκεσίνη απέχει 15 χιλιόμετρα από τη Χώρα. Τα όμορφα σπίτια, με τις αυλές τους γεμάτες λουλούδια, είναι χτισμένα στην πλαγιά του όρους Κόρακα. Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με την κτηνοτροφία και την αλιεία. Στην είσοδο του χωριού ξεχωρίζει ο ενοριακός ναός του Αγίου Ονούφριου. στέκει επιβλητικός στην αρχή του χωριού. Το χωριό έχει μεγάλη ιστορία. Η Αρκεσίνη ήταν μια απ' τις τρεις αρχαιότερες πόλεις της Αμοργού και στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα. Μονή Χοζοβιώτισσας Η μονή της Παναγίας της Κυνηγημένης ή Χοζοβιώτισσας, της προστάτιδας της Αμοργού, μένει χαραγμένη ανεξίτηλα στη μνήμη όσων την έχουν δει. Το κατάλευκο χρώμα της δεσπόζει πάνω από το απέραντο γαλάζιο. Η μονή χτισμένη ανάμεσα σε βράχια εκτείνεται σε μήκος 40 μέτρων και πλάτος 5 μέτρων είναι ορατή μόνο από το πέλαγος. Εκτιμάται ότι χτίστηκε το 1017. Ανακαινίσθηκε επί του βυζαντινού αυτοκράτορα Αλεξίου του Α’ Κομνηνού (1081- 1118). Το όνομα της Μονής προήλθε από την παραφθορά του ονόματος της πόλης Χοζιβά ή Κοζιβά στους Αγίους Τόπους, σήμερα στην περιοχή "Wadi Qilt" της Παλαιστίνης, απ’ όπου και προήλθε η εικόνα της Παναγίας. Η Μονή έχει οκτώ ορόφους, οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους με στενές πέτρινες σκάλες που έχουν σκαλιστεί πάνω στο βράχο. Στη Μονή μπορεί να φτάσει κάποιος ανεβαίνοντας 350 σκαλοπάτια. Μέσα στη μονή βρίσκονται δυο ενεπίγραφες εικόνες της Παναγίας και ένα εξαπτέρυγο από την εποχή του Αλεξίου του Α’ Κομνηνού. Σε δύο κελιά εκτίθενται σημαντικά κειμήλια όπως χειρόγραφα, Ευαγγέλια, άμφια, εκκλησιαστικά σκεύη που χρονολογούνται από τον 10ο έως τον 19ο αιώνα. Ο εσωτερικός χώρος της μονής θυμίζει λαβύρινθο, με πολλές καμάρες και τόξα κτισμένα με πέτρες ή πωρόλιθο από την Μήλο. Ξύλινα δοκάρια και ξυλοδεσιές στηρίζουν τις οροφές και τα πατώματα. Τα κελιά των μοναχών είναι όλα σφηνωμένα μέσα στο βράχο, που αποτελεί μοναδικό δείγμα λειτουργικής λαϊκής αρχιτεκτονικής. Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, η συγκεκριμένη μονή οφείλει την ίδρυσή της στη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας που έφτασε στο νησί σταλμένη από μια πιστή που καταγόταν από το Χόζοβο της Μικράς Ασίας. Μια άλλη εκδοχή θεωρεί ότι η μονή δημιουργήθηκε αρχικά τον 9ο αι. από μοναχούς της Παλαιστίνης, και αργότερα ανακαινίσθηκε από τον Αλέξιο Κομνηνό. Η μονή εορτάζει στις 21 Νοεμβρίου. Εκκλησίες Ανάμεσα στα ιστορικά μνημεία της περιοχής ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εκκλησία της Παναγίας της Καταπολιανής, που είναι χτισμένη πάνω σε αρχαίο ναό (πιθανόν του Απόλλωνα), και η Ευαγγελίστρια στο Ξυλοκερατίδι, μικρή εκκλησία της πρώτης βυζαντινής περιόδου με εντυπωσιακή αρχιτεκτονική. Αρχαία Μινώα Σε λόφο πάνω από το λιμάνι με εκπληκτική θέα, βρίσκεται η αρχαία Μινώα με ερείπια από το στάδιο , το γυμνάσιο και το ναό του Διονύσου. Εκεί, σύμφωνα με την παράδοση, ο Μίνωας οικοδόμησε το θερινό του ανάκτορο. Σήμερα σώζονται τμήματα του τείχους της πόλης, του σταδίου, του γυμνασίου και του ναού του Διονύσου. Στον ίδιο λόφο, δείγματα οικισμού ανάγουν την παρουσία του ανθρώπου στην Αμοργό στο 4000 π.Χ. Στην περιοχή βρέθηκε νεκροταφείο της πρωτοκυκλαδικής εποχής, καθώς και θολωτός μυκηναϊκός τάφος.