Η Δήλος και η Ιστορία της

H Δήλος είναι ο σημαντικότερος αρχαιολογικός χώρος των Κυκλάδων και ένας από τους σημαντικότερους της Ελλάδας. Η Δήλος που σήμερα είναι ακατοίκητη υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά κέντρα του Ελληνικού χώρου κατά τους αρχαίους χρόνους. Υπήρξε ένα ιερό νησί, αφιερωμένο στο θεό Απόλλωνα. Γύρω από το Ιερό του Απόλλωνα αναπτύχθηκε στην αρχαιότητα μια πόλη χωρίς τείχη, με θέατρο και άλλα δημόσια οικήματα, που σήμερα αποτελεί την καλύτερα διατηρημένη αρχαία πόλη στην Ελλάδα.

Το νησί διασχίζεται από βορρά προς νότο από ένα άνυδρο ποταμό τον Ινωπό.

Ακόμα και σήμερα η απόβαση των επισκεπτών στο ακατοίκητο νησί γίνεται στη θέση του αρχαίου ιερού λιμανιού στη ΒΔ ακτή και περίπου 150 μέτρα νοτιότερα.

Η ιστορία της Δήλου

Η μυθολογία αναφέρει ότι η νησίδα που ήταν «άδηλος» (αφανής) μέχρι τότε έγινε «Δήλος» (φανερή), όταν έγινε καταφύγιο για τη Λητώ, που κυνηγημένη από την Ήρα, έψαχνε απελπισμένα ένα τόπο για να φέρει στον κόσμο το γιό της και γιό του Δία Απόλλωνα, τον θεό του φωτός, της μουσικής και της μαντικής.

Με τη γέννηση του Απόλλωνα, του θεού της μουσικής και των χρησμών, κατά την ελληνική μυθολογία, ξεκίνησε και η ζωή στο νησί.

Σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα, η Δήλος είχε κατοικηθεί από την προϊστορική εποχή. Γύρω στο 1000 π. Χ., έφθασαν οι Ίωνες, και από τον 7ο αιώνα και μετά άρχισαν να τελούνται στο νησί πανελλήνιες λατρευτικές εκδηλώσεις και θυσίες σε ιερούς χώρους, προς τιμήν του Απόλλωνα. Πρώτα οι Νάξιοι, και στη συνέχεια οι Πάριοι και οι Σάμιοι, προσπάθησαν να υπερισχύσουν στην ηγεμονία του ιερού γεμίζοντας το νησί με πλούσια αφιερώματα. Τελικά υπερίσχυσαν οι Αθηναίοι, οι οποίοι μετά τους περσικούς πολέμους, ίδρυσαν εδώ την πρώτη Αθηναϊκή Συμμαχία, το 478 π.Χ., και εγκατέστησαν στο ιερό του Απόλλωνα, το Κοινό ταμείο της. Πενήντα χρόνια αργότερα, το 426 π.Χ., μετά από χρησμό του μαντείου των Δελφών, η γέννηση και ο θάνατος απαγορεύτηκαν στη Δήλο, για να τονιστεί η ιερότητα του χώρου.

Από τον 3ο αιώνα και μετά η αθηναϊκή επιρροή στο νησί εξασθένησε, ενώ από τα μέσα του 3ου αιώνα μέχρι το 88 π.Χ., η Δήλος γνώρισε την μεγαλύτερη ακμή της, όχι μόνο σαν πανελλήνιος ιερός τόπος αλλά και σαν σημαντικό εμπορικό κέντρο της εποχής. Οι Ρωμαίοι την ανακήρυξαν ελεύθερο λιμάνι και πλούσιοι έμποροι από την Μικρά Ασία, την Αίγυπτο, την Συρία κ.α. εγκαταστάθηκαν εδώ, κτίζοντας τους δικούς τους ναούς, και τα δικά τους κτήρια, μετατρέποντας το νησί, σ’ένα κοσμοπολίτικο εμπορικό λιμάνι με ιδιαίτερη οικονομική άνθιση, που όμως διατηρούσε το θρησκευτικό του χαρακτήρα. Τα χρόνια της ακμής διήρκεσαν μέχρι το 88 π. Χ., όταν η Δήλος καταστράφηκε από τον Μιθριδάτη, γεγονός που συνέβη για πρώτη φορά στην ιστορία της και σηματοδότησε την αρχή του τέλους για την ιερότητα του χώρου.

Συνεχείς επιδρομές από πειρατές, Σλάβους αλλά και τον εικονομάχο Βυζαντινό αυτοκράτορα Ίσαυρο, άφησαν στη θέση των άλλοτε λαμπρών οικοδομημάτων ένα σωρό από ερείπια. Τον 19ο αιώνα άρχισαν οι ανασκαφές από τη Γαλλική αρχαιολογική Σχολή, που συνεχίζονται μέχρι σήμερα, φέρνοντας στο φως ένα τεράστιο αρχαιολογικό χώρο, που ξεδιπλώνει την πολύπτυχη ιστορία του μέσα από ερείπια ναών, δημοσίων κτιρίων, αγορών αλλά και ιδιωτικών κατοικιών.

Ιστορικό Ανασκαφών:
Η Δήλος, ως ιερός τόπος στον οποίο υπήρχαν λαμπρά οικοδομήματα και ιερά, δεν λησμονήθηκε ποτέ και υπάρχουν πολλές αναφορές στους περιηγητές για τα ερείπια που ήταν ορατά στο νησί. Πολλά γλυπτά μεταφέρθηκαν σε μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού, ενώ μάρμαρα των αρχαίων κτηρίων χρησιμοποιήθηκαν σαν οικοδομικό υλικό από τους κατοίκους των γύρω νησιών. Οι ανασκαφές στην Δήλο άρχισαν το 1873 από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών. Από το 1904 έως το 1914 αποκαλύφθηκαν υπό την διεύθυνση του M. Holleaux και χάρη στην γενναία επιχορήγηση του δούκα de Loubat τα σημαντικότερα τμήματα της αρχαίας Δήλου.
Περίοδος έντονης ανασκαφικής δραστηριότητας υπήρξαν επίσης τα έτη 1958 έως 1975. Η ανασκαφή συνεχίζεται ακόμα από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, αλλά το κέντρο του θρησκευτικού, πολιτικού και εμπορικού βίου καθώς και μεγάλο μέρος των ιδιωτικών κατοικιών έχουν ήδη αποκαλυφθεί. Μικρής κλίμακας ανασκαφές διενήργησαν και 'Έλληνες αρχαιολόγοι, κυρίως στις αρχές του αιώνα.

Ιστορικό Αναστηλωτικών Έργων :
Μεγάλης κλίμακας αναστηλωτικές εργασίες έγιναν από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, κυρίως στις συνοικίες ιδιωτικών κατοικιών, ενώ μικρότερης κλίμακας πραγματοποιούνται τα τελευταία χρόνια από την ΚΑ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Αναστηλώθηκαν αρκετοί κίονες, ενώ στεγάστηκαν αρχαίες οικίες (Οικία Τριαίνης, Οικία Προσωπείων, Οικία Ερμού) κυρίως για να προστατευθούν τα ψηφιδωτά δάπεδα. Από το 1990 η Δήλος έχει ενταχθεί στον κατάλογο των μνημείων που αποτελούν Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά και προστατεύονται από την Unesco.